Cliënten die in zorginstellingen wonen ervaren nog niet de beloofde effecten van zorgzwaartepakketten. Het zorgzwaartepakket beschrijft per doelgroep welke zorg iemand nodig heeft. Cliënt en zorgaanbieder maken vervolgens afspraken over de specifieke invulling van de zorg, opdat die past bij de persoonlijke voorkeuren van de cliënt. Lang niet alle cliënten hebben in de praktijk de regie.
Cliënt nog niet meer regie
De zorgzwaartepakketten zijn in 2009 ingevoerd om de financiën eerlijker te verdelen onder cliënten, en om cliënten meer regie en zeggenschap te geven. Drie koepels van cliëntenorganisaties inventariseerden van eind 2009 tot begin 2011 wat cliënten merken van de zorgzwaartepakketten.
Daaruit blijkt dat cliënten en familie bij het kiezen van een zorgaanbieder vooraf niet vergelijken wat ze precies voor het zorgzwaartepakket kunnen krijgen. Veel cliënten weten niet eens in welk zorgzwaartepakket zij geïndiceerd zijn. “Wat een zorgzwaartepakket is? Ja dat weet ik wel, de zorg is hier erg zwaar” (cliënt). Familieleden zijn vaker op de hoogte, maar zij weten vaak niet hoe zij het zorgzwaartepakket kunnen betrekken bij de invulling van het zorg(leef)plan. “Ik weet niet waar we recht op hebben en wat ik mag verwachten” (ouder). Ook de zorgaanbieders blijken vaak nog te zoeken naar een manier om dit met de cliënten te bespreken en hen meer regie te geven.
De zorg blijft hetzelfde
Cliënten melden dat de invoering van de zorgzwaartepakketten vrijwel niets heeft veranderd aan de invulling van de zorg en ondersteuning die zij krijgen. In eerste instantie lijkt de zorg redelijk tot goed aan te sluiten bij wensen en behoeften van cliënten. De mate van tevredenheid wisselt per zorgsector.
Cliënten, familieleden en medewerkers ervaren in meer of mindere mate knelpunten. Veel genoemde knelpunten zijn: onvoldoende privacy, onvoldoende tijd voor individuele aandacht of begeleiding en weinig variatie en keuzemogelijkheid in het activiteitenaanbod en de dagbesteding. “Je verkeert in een afhankelijke situatie. Daarom accepteer je veel” (cliënt). Het valt op dat zorgaanbieders voor cliënten met eenzelfde zorgzwaartepakket, wisselende kwaliteit leveren.
Hoe verder
De cliëntenorganisaties constateren dat zorgaanbieders de bedrijfsvoering over het algemeen op orde hebben. Nu is het tijd voor de volgende stap: meer regie bij de cliënt. Zorgaanbieders en cliënten/familieleden vinden het moeilijk om met elkaar in gesprek te gaan over de individuele invulling van het zorgzwaartepakket. De cliëntenorganisaties willen zich in de toekomst richten op het bieden van ondersteuning bij dit gesprek.
Project Zorgzwaartepakketten in de praktijk
Landelijk Platform GGZ (LPGGz), patiëntenfederatie NPCF en Platform VG inventariseerden van eind 2009 tot begin 2011 wat cliënten merken van de zorgzwaartepakketten. Het project maakte deel uit van de monitor AWBZ van de gezamenlijke cliëntenorganisaties. Ruim 70 zorgaanbieders uit de langdurige GGZ, verstandelijk gehandicaptenzorg (VG) en verpleging en verzorging (V&V) deden mee. Meer dan 1100 individuele cliëntverhalen zijn verzameld. Daarnaast zijn in totaal 863 personen (cliënten, familieleden en medewerkers) geïnterviewd.