Waarom is excuses aanbieden zo moeilijk?

Waarom willen daders zo zelden excuses aanbieden? Promovendus Joost Leunissen onderzocht de psychologische drijfveren achter het aanbieden van verontschuldigingen.

Sorry on Australia Day-sky writing, National Apology Day, National Sorry DayFotocredits: butupa (cc)

Zo is het slachtoffer een bepalende factor bij de bereidheid om excuses aan te maken. Verder komt naar voren dat excuses vaak worden aangeboden op een moment dat het slachtoffer er niet op zit te wachten. Inzicht in de drijfveren helpt bij het ontwikkelen van effectievere bemiddelingsmethoden bij conflicten.

Daders willen vaak geen excuses aanbieden, hoewel dit de escalatie van een conflict kan voorkomen. Waarom is dit? In zijn onderzoek gaat Leunissen in op de psychologische drijfveren achter het aanbieden van excuses. Door middel van een serie experimenten onderzocht de promovendus de reacties van diverse groepen proefpersonen.

Of de dader excuses aanbiedt of niet, hangt voor een deel af van de reactie van het slachtoffer. Excuses kunnen riskant voor een dader zijn. Toegeven van schuld kan immers negatieve gevolgen hebben, zoals schaamte en kostbare rechtszaken of juridische claims. Daders zijn vaker bereid hun excuses aan te bieden, als ze denken dat het slachtoffer deze aanneemt en hen vergeeft, in plaats van een boze of wraakzuchtige reactie. Ook de relatie tussen dader en slachtoffer speelt een belangrijke rol bij de beslissing om al dan niet n excuses aan te bieden. Dat gebeurt eerder als dit kan helpen in het herstellen van de relatie die ze belangrijk vinden.

Opzet conflict
Volgens Leunissen daders en slachtoffers hebben verder verschillende ideeën over wanneer excuses nodig zijn. Hij noemt deze verschillende reacties van slachtoffers en daders een ‘excusesdiscrepantie’. Bij een opzettelijk conflict zijn slachtoffers bozer en hebben ze een sterkere wens om verontschuldigingen te krijgen. Aan de andere kant voelen daders zich veel schuldiger na een onbedoeld conflict, wat resulteert in een grotere bereidheid om zich te excuseren.

De ironie van de verschillende emotionele reacties op bedoelde en onbedoelde conflicten is dat daders vooral gemotiveerd zijn excuses aan te bieden als het slachtoffer hier niet op zit te wachten. Maar het betekent ook dat slachtoffers na een opzettelijk conflict geen excuses krijgen, juist als ze wél verlangen.

Leunissens onderzoek ontkracht ook mythes rond excuses aanbieden. Deze mythes vormen de bereidheid om verontschuldigingen aan te bieden. Zo verwachten daders dat excuses aanbieden zeer onplezierig is en dat ze zich slecht en gestrest zullen voelen. Dit is echter niet het geval; daders kijken vaak positief terug. Leunissen stelt dat daders de negatieve gevolgen van het niet aanbieden van excuses moeten inzien: de mogelijke escalatie van een conflict.

Inzicht voor bemiddelingsmethoden
Volgens Leunissen is het belangrijk te erkennen dat daders hun eigen motivatie volgen voor het maken van excuses. Die zijn niet noodzakelijkerwijs het gevolg van schuldgevoelens ten opzichte van het slachtoffer. Dit besef helpt onderzoekers en slachtoffers in het beter begrijpen waarom daders soms wel hun excuses aanbieden en soms niet, en helpt in het ontwikkelen van effectievere bemiddelingsmethoden bij conflicten.

Met het proefschrift ‘All Apologies: On the willingness of perpetrators to apologize’ (‘Alle excuses: over de bereidheid van daders om excuses aan te bieden’) promoveert Leunissen vrijdag 10 januari 2014 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Plaats een reactie