Burnout duurt het langst van alle werkgerelateerde psychische klachten. Opvallend is ook de grote spreiding in duur van burnout: van drie maanden tot meer dan een jaar. Waarom duurt het herstel soms zo lang? Patiënten ogen niet ziek, maar kunnen maanden, soms jaren niet normaal functioneren. Thuis of in de werkomgeving snapt men dat niet, de artsen en therapeuten begrijpen het vaak niet en de patiënt zelf ook niet. Het enige wat je als patiënt zeker weet, is dat je niks (aan) kunt en nergens meer tegen kunt.
De huidige richtlijnen geven geen inzichten noch remedies voor stagnerend herstel of terugval na mislukte re-integratie. Door de biologische (stress)mechanismen bij het verklaringsmodel te betrekken, ontstaat een completer beeld op het ontstaan en beloop van het ziektebeeld, waardoor begrijpelijker wordt waarom het soms zo lang duurt en hoe de behandeling hiermee rekening kan houden.
Ontstaan van burnout: een bio-psychologische verklaring
Voldoende rust en slaap van goede kwaliteit zijn noodzakelijk om goed te herstellen van de inspanningen van de (werk)dag. Het is een voorwaarde voor probleemloos functioneren de dag daarop. Iemand is overbelast wanneer zijn normale rust en slaap niet meer volstaan om volledig te herstellen van de geleverde inspanning. Dit lijkt een open deur, maar bij mensen die burnout zijn geraakt blijkt dat over een langere periode daarvoor de belasting (of stress) is gestegen, terwijl het biologische herstel tekort schoot. Om uiteenlopende redenen verbruikten zij dagelijks meer energie dan ze konden recupereren. Hun lichaam gaf wel signalen over de toenemende vermoeidheid en overbelasting, maar ze namen onvoldoende maatregelen (of konden onvoldoende maatregelen nemen) om het tij te keren.
Door systematische overbelasting blijft het lichamelijk herstel in toenemende mate achter. Zo groeit een herstelschuld. Vergelijk het met dagelijks geld lenen bij de bank. Je reserves slinken en op een gegeven moment sta je rood. Nog afgezien van alle belasting of stressoren waar iemand dagelijks mee te maken heeft, leidt dit proces van groeiende herstelschuld tot een chronische stressconditie. Als oplossing voor de vermoeidheid gaat het stresssysteem namelijk automatisch harder werken, om het lichaam van de nodige energie te voorzien. Deze compensatoire stressreactie ervaren mensen meestal niet als ‘stress’, maar als ‘ik was moe, maar nu voel ik me energiek’.
Het proces van burnout raken is primair een lichamelijk proces, onder invloed van lichamelijke en psychologische stressoren, een groeiend hersteltekort en een chronische stressconditie. Het proces verloopt geleidelijk. Aanvankelijk is het gemakkelijk te stoppen en te keren door simpelweg de oorzaken weg te nemen: door de inspanning/stressoren drastisch te verminderen en het herstel te verhogen. Maar er zijn twee belangrijke kantelpunten waar de aard van het proces verandert en de symptomen toenemen.
Bij verwaarlozing van de eerste signalen treedt een eerste kantelpunt op, waarbij veranderingen in fysiologische systemen optreden die het lichaam herkent als de nieuwe ‘normaal-waarden’. Er is een autonoom voortschrijdend proces ontstaan dat zichzelf gaande houdt: een vicieuze cirkel. De klachten en symptomen nemen toe, de energie neemt verder af. Dit proces raakt zowel het mentale als het lichamelijke functioneren. Afhankelijk van de persoon heeft het effecten op het functioneren van het brein (zoals het aandachtssysteem, het werkgeheugen, de emoties), het immuunsysteem, het hart-vaatstelsel, of de spijsvertering.
Er is meer nodig dan rust alleen om het tij te keren. Dit proces gaat door tot het stressmechanisme zélf decompenseert: het tweede kantelpunt. ‘Plotseling’ gaat het niet meer.
In deze 3e fase ligt men emotioneel volkomen uit het lood, kan men 12 uur slapen zónder te herstellen, is het onmogelijk om een boek of tijdschrift te lezen, is zoiets simpels als ‘boodschappen doen’ een te grote opgave. Kort gezegd: eerst worden alle reserves uitgeput, dan treedt een ‘noodaggregaat’ in werking, tot dit ‘in zijn eigen staart bijt’ en vastloopt. De ervaring leert dat herstel voor mensen die deze omslag hebben bereikt onevenredig veel langer duurt dan voor mensen die nog (net) niet zijn gedecompenseerd, ook al zijn ze het omslagpunt heel dicht genaderd.
Factoren die het herstelproces bemoeilijken
Het ligt voor de hand om de verklaring van de lange herstelduur te zoeken in stagnatie van het herstelproces. Die treedt inderdaad regelmatig op, bijvoorbeeld wanneer de leefsituatie van de patiënt ongunstig is voor herstel. Denk aan drukke en overprikkelende omstandigheden, mentale of fysieke overbelasting, aanhoudende stressoren, enzovoort. Minder voor de hand ligt dat kenmerken van intrinsieke, biologische factoren van de burnout zélf de herstelduur beïnvloeden. We noemen de twee belangrijkste:
* Grote herstelschuld: mensen met burnout kampen met aanzienlijk achterstallig lichamelijk onderhoud. Het heeft tijd nodig om deze schuld in te lossen en vitaliteit op te bouwen. Dit betekent niet dat deze mensen ‘op de bank moeten gaan zitten’, maar wel dat zij gedrag moeten vertonen waardoor de herstelschuld daadwerkelijk afneemt (herstelgedrag). Door te intensieve sportbeoefening bijvoorbeeld (‘sporten is immers gezond’) kan de herstelschuld onbedoeld juist verder toenemen.
* Bio-psychologische veranderingen: Onder invloed van chronische stress treden veranderingen op in biologische regelkringen die zich kunnen aanpassen als de omstandigheden daarom vragen. Dit veroorzaakt ‘vicieuze cirkels’ die soms moeilijk te doorbreken zijn. Zo kunnen bijvoorbeeld slaapstoornissen, stemmingsstoornissen en zelfs psychopathologische beelden ontstaan als gevolg van neuro-hormonale veranderingen. Ook het herstelvermogen zélf kan haperen. Het lichaam moet in de ‘herstelstand’ kunnen komen voordat er sprake kan zijn van daadwerkelijke regeneratie. Soms is dat lastig, door bijvoorbeeld een overwegende dominantie van de ‘actie-modus’ van het autonome zenuwstelsel.
Conclusie
Chronische overbelasting en cumulerend hersteltekort leiden tot energetische uitputting en ontregelingen waardoor burnout ontstaat en voortduurt. Voor het genezingsproces is primair nodig dat het biologisch herstel zich goed kan ontwikkelen. Met de voortgang van het ziekteproces nemen de klachten toe en veranderen ook de benodigde therapeutische ingrepen. Zo heeft het geen zin mensen ‘te activeren’ wanneer er nog onvoldoende biologisch herstel heeft kunnen plaatsvinden. Dan werkt de beoogde leerprikkel als continuering van de overbelasting en dus contraproductief. Het moge duidelijk zijn dat bij de diagnostiek en de behandeling van burnout de biologische component een sleutelrol speelt, die niet genegeerd kan en mag worden.
Auteur credits
Het volledige artikel is geschreven door Sonja van Zweden en is gepubliceerd in het Tijdschrift voor Psychotherapie 1-2015. Carolien Hamming, algemeen directeur van het CSR Centrum, heeft dit artikel voor u bewerkt en samengevat.
Ik vind dit een fantastisch verhelderend en overzichtelijk artikel.
Als ervaringsdeskundige (in opleiding) ben ik vooral in het hoe en waarom van de herstelfase geïnteresseerd. Die interesse wordt ruimschoots beantwoord.
Nu is echter mijn vraag: gelden voor het “bore-outsyndroom” hetzelde mechanismen en herstelprincipes? Ik zou hiervoor wel meer aandacht willen merken, omdat ik best vaak hoor van mensen dat ze door verveling (en expliciet niet overvraging) op het werk vergelijkbare klachten krijgen. Is hier onderzoek naar gedaan en zou dat voor mij net zo leesbaar en toegankelijk zijn?
Ik zit in een burn out, maar gedeeltelijk ook bore out, want ik zit al twee jaar niet meer lekker op mijn plek, laatste half jaar met tegenzin naar werk gegaan. heb wel interne sollicitaties gedaan maar daar kwam niks uit. En heb hsp. Daardoor ergerde ik me aan veel dingen, vooral me chef, en dat ik me vaak niet begrepen voel. Ben nu erg moe, kon me slecht concentreren, nog niet altijd. Me hoofd draait overuren.
Hee Patries, hier ook een HSP’er! En erg herkenbaar. Ik heb daardoor zelfs bewust “nee” gezegd tegen een contractverlenging, want ik trok het gewoon niet meer. Zeker vanwege de negatieve “energy vampire” sfeer.
Ziekte en burnout hebben wellicht de boodschap in zich dat men op het verkeerde spoor zit. En dat bedoel ik individueel als ook collectief. De samenleving rent naar mijn idee achter waarden aan van het verstand en laat de passies van het hart vaak in de marge liggen. Die verstandelijke waarden hebben lange tijd goed gediend, maar inmiddels zitten ze veeleer in de weg, althans als ze de hoofdrol krijgen toegediend.
Er zit een schoonheid in ziekte en burnout die zelden (maar steeds meer!) gezien wordt. Ze willen helpen om dichter bij je natuurlijke levenspad te brengen. Zeker niet makkelijk, maar ik ben mijn burnout erg dankbaar dat ik een oud, roestig perspectief heb kunnen inlossen voor een nieuw, dat veel beter bij me past. Het vraagt moed om het oude op te geven. Die moed wens ik iedereen toe, om kleine of grote stappen te zetten.
geïnspireerd door: http://www.verahelleman.nl/dat-wat-wij-ziekte-noemen
Dank voor dit heldere artikel. Heel goed leesbaar voor mijn cliënten.
Helder, duidelijk en inzichtelijk beschreven. Mijn dank
Dat idee van herstelschuld maakt het voor mij meer duidelijk waarom mensen met slaapapneu snel(ler) burnout raken: het herstelmechanisme is ernstig verstoort. Bij hun zit het dus niet in de overbelasting, maar in hersteltekort.
Dank voor dit artikel. Helder beschreven. Een vraag die overblijft: herstelt iemand volledig van een burn-out? Zo ja, wanneer kan men dan stellen dat men is hersteld?
Eens met de reactie dat veel mensen meer door externe waarden van het persoonlijke pad van het hart verwijderd raken.
Mooi artikel! ik mis alleen 1 ding. Naar mijn beleving word een burnout veroorzaakt door uitgeputte bijnieren (google maar eens op symptomen uitgeputte bijnieren). Ik heb er 16 jaar last van gehad in mindere mate tot hele ernstige mate. Zelf heb ik ADHD en mijn man autisme en mijn oudste zoon heeft beide. wij ervaren over het algemeen veel meer stress (mede door overprikkeling) als andere mensen en onze bijnieren zullen dus in tijd van stress eerder uitgeput raken met alle gevolgen van dien. het stress hormoon cortisol raakt namelijk “op” na langere periode van stress precies waar ze het in dit artikel over hebben. Ook ik heb meer als 12 uur per dag geslapen omdat ik helemaal op was. Door inderdaad stressfactoren te benoemen en waar mogelijk verandering in te brengen zorg ik er voor dat mijn dagelijkse stress level redelijk normaal blijft. Voor mijn 16 jaar moe zijn heb ik een essentiele olie gebruikt voor uitgeputte bijnieren en ik barst nu weer van de energie iets wat ik nooit voor mogelijk had gehouden na 16 jaar. het blijft schipperen en de ene dag gaat het beter als de andere dag maar weten waar het aan ligt in je lijf scheelt al zoveel om stappen vooruit te maken.
Ja, maar die uitgeputte bijnieren zijn het gevolg van te lange chronische stress. Dit is de vertaling op fysisch niveau, maar dat verandert niks aan de kern van de zaak natuurlijk. Groetjes
Dag Corinne, Hoe heet die olie? Daar zou ik ook wel gebruik van willen gaan maken 🙂 Groet, Ingrid
Denk bij biologisch herstel ook aan ademhaling, vocht, slaap en gezonde voeding. Dat is basis van een gezond lichaam. Zonder die 4 kun je denken/herstellen wat je wilt, maar kun je niet (goed) functioneren.
Het is allang bewezen dat bepaalde korten tot fysieke klachten kunnen leiden zoals psychische stoornissen (tekort vit B5&8), verminderde weerstand (tekort vit A, B6&C), slapeloosheid (tekort vit B6&C), grote vermoeidheid (tekort vit B1, B5, B8, B11 & C), verhoogde vetopslag rondom de buik en het effect cortisol niveau, etc. Deze informatie vind je al terug in het studie materiaal van een opleiding Gewichtsconsulent (MBO).
Pak in het geval van een burn-out ook deze aspecten mee en zorg dat je cliënt er een complete gezonde levensstijl op na houdt om het herstel maximaal te faciliteren.
Wie kan deze tekorten aantonen? Is dat een orthomoleculair therapeut (ook voor de hormoonniveaus),of kan dit ook bij bloedonderzoek via huisarts gemeten worden?
Lang over gedaan maar heb het gelezen. Met alle dingen erom heen word mij nu veel duidelijk. Maar het werkt niet bij bedrijfs arts. Men vertelde mij eergisteren dat het geen ziekte is en vanaf 25 mei weer moet gaan werken, in de ww moet. Ik was lam geslagen en raakte in paniek eigenlijk. Hoe ga ik dat doen? Zijn antwoord maakt niet uit ik keur je goed, wat ook bv mijn arts zal zeggen. Kan ik als patient ook
een secon opinie aanvragen? Groet Barbara
dit kan en mag zomaar niet gebeuren ,als je het ergens niet mee eens ben kan je altijd bezwaar indienen ,en ja bedrijfsartsen moeten ook een protocol door lopen, als ze daar van afwijken kregen ze weer last met anderen, maar jij bepaald of je het aankan. heb je je baan verloren voor je burn-out of tijdens? er is veel onderzoek gedaan naar therapieën tijdens burn-out ze geven niet aan dat deze het herstel bevorderen, wat heel belangrijk is is rust je moet eigenlijk een beetjes lui zijn en als je dat doet komt het herstel vanzelf en dan nog goed luisteren naar reactie van je lichaam als je weer meer doet , je lichaam geeft het haarfijn aan als je te veel doet en je situatie om alles te doen om 25 mei beter te zijn werkt bijna altijd verkeerd. denk erom het herstel gaat meestal erg langzaam NIET WANHOPEN het komt goed als de rust blijft
Heel duidelijk en hwt staatver hoe het met mij gaat goed omschreven op. Maar ik heb burnout sinds januai. Ik zit na verlies baan in de ww nu ziekte wet van de uwv. Eergisteren kreeg ik rare vragen over allescen als ik wilde uitleggen. Zei hij daar heb ik niks aan. Nu moet ik vanaf 25 mei gewoon naar de ww want ik ben niet ziek zegd hij. Ik snap er niks meer van. Mijn arts en ik zoeken alle middelen op voor herstel. Maar of dat gaat lukken op 25 mei geen idee. Al met al moeilijk. Kan ik ook een secon opinie aanvragen?
Mooi beschreven in dit artikel. Ik was net uit school en wilde mij bewijzen. 40 Urige werkweek, cursussen na werktijd en geen nee kunnen zeggen met hoge eisen aan mijzelf. Dit ging even goed en je merkt niet dat de vermoeidheid er in sluipt. Je merkt niet dat je “op” raakt. Ik werd gewaarschuwd, maar dacht, ik ben jong, zoiets overkomt mij niet. Niet luisteren naar mijn lichaam, geen grenzen herkennen en na 1,5 jaar werd ik ziek. Ik had een longontsteking. Maar toen de ontsteking weg was, bleef ik maar moe. Onvoorstelbaar moe, te moe om een kopje thee vast te houden, totaal geestelijk en lichamelijk uitgeput. Niemand die je snapt, niemand die iets aan je ziet. Het schuldgevoel is enorm, want ik ben een jonge meid, schouders eronder en gewoon gaan toch??
Depressief was ik, hoe kom ik hier ooit uit?! Net een huis gekocht, net een mooie baan en dan dit, en niemand die je kan helpen, niemand die weet wat je doormaakt. ARBO artsen die je verschrikkelijk behandelen, het ziekenhuis kan maar niet vinden waar al je lichamelijke problemen vandaan komen en ondertussen stort je hele leven in en je bent niet in staat dit zelf en alleen op te lossen.
Uiteindelijk duurde het bij mij 3 jaar, waar pas de laatste 1,5 jaar ik echt hulp heb gekregen. Ik moest nee leren zeggen, ik moest leren naar mijn lichaam te leren luisteren, ik moest mezelf niet zulke hoge eisen opleggen. Wat ik doe is goed genoeg, ik ben wie ik ben en dat is goed genoeg.
Ik ben qua energie nooit meer de oude geworden en werk nu part-time. Ik heb geleerd naar mijn lichaam te luisteren en mijn grenzen te herkennen, maar lichamelijk ben ik er na 10 jaar nog niet. Het blijft een deel van mijn leven. Sommige mensen steunen je en sommige mensen raak je kwijt, die begrijpen het chronisch vermoeid zijn niet. Het was een van de zwaarste periodes van mijn leven, maar ik ben er sterk uitgekomen!
wel eens gedacht aan goede aanvulling van vitaminen? en dan bedoel ik niet 1 pilletje per dag want daar kunnen niet alle benodige vitaminen in maar min 6 pillen per dag waar alles goed in zit kijk eens bij dr. lenkei op google en ondekt wat het voor je kan betekenen bij mij werkt het uitstekend
Eindelijk eens een artikel/bericht wat wel klopt. het moet eens een keer als ziekte gezien worden en niet als aanstellerij. We zien heel veel zaken als, het gaat wel ff over. Een goede nachtrust, pilletje erin. maar vergeten wordt dat het hoofd 24/7 door raast en niet in de rustmodus komt. Ik kan de pijn niet beschrijven wat een burn-out je aanricht.
Het enige positieve wat ik er aan over heb gehouden is dat ik signalen beter leer kennen en me niet meer op laat jutten om maar meer en meer te doen. Even achteroverleunen en het op een afstandje bekijken. degene waar je klaar voor hebt gestaan en je hebben opgejut zie je niet als je thuis komt te zitten. Een sterke en fijne thuisbasis. die trekken je er door heen, naar de sauna gaan en bv Supradyn als supplement als aanvulling vitaminen en mineralen. Maar vooral het jezelf gunnen. Die ander doet dat niet.
http://www.stichtingixzelf.nl
Een mooi en helder artikel, dank.
Ik ben in Februarie 2014 overspannen geraakt, vervolgens herintergratie traject gevogd (1e lijns psychiologe), echter na zogenaamd herstel, heerst er blijvende spanning wat uieindelijk tot escalatie heeft geleidt in Januari dit jaar; inzinkning cq overspannen.
Wat mij opvalt is ondanks de informatie wat voorhanden is en tevens door overheid gestimuleerd wordt in samenwerking met het LESA (Landelijk Eeste Samenwerkingsafspraken), noch Arbo bedrijfsarts, Argo bedrijfsdeskundige, noch huisarts(en), of het GGZ zich blijkelijk niet goed “kan vinden” met de diagnose Burnout danwel een diagnose stelt “voor een tweede keer overspannen met mogelijke depressie”.
Huisarts geeft een verwijzing door naar het GGZ, in plaats van gespecialiseerde instanties waar een wachtlijst staat tussen de 15 to 20 weken van intake tot daadwerkelijke start behandelaplm. In dit intake gesprek wijst er van uit het GGZ geen vorm van inzicht in een zogenaamd Burnout diagnose.
Begrijpelijk van een bedrijfsarts welke doorgaans een ander zwaarder wegend belang voor ogen heeft, maar het is triest voor de mensen die telkens de wrang van het onbegrip en onkunde moeten incasseren van de eerste hulpverleners; huisartsen cq GGZ instellingen, terwijl de kennis en kunde duidelijk voorhanden liggen.
Lees het boek ‘ VERADEMING’ van Bram Bakker/Koen de Jong. Energie sparen door goed te ademen. Kostprijs 15 euro, de moeite waard. Goed ademhalen voor ontspanning, meer energie, beter slapen, sneller afvallen. Een ontregelde ademhaling kan klachten veroorzaken als hoofdpijn, rugpijn, BURN-OUT, depressie, en problemen met slaap en/of concentratie.Zie ook http://www.sportrusten.nl
Bedankt voor het artikel en de reactie’s! &
@Corinne Delis, waar kan ik de olie kopen? Het klinkt als een tovermiddel! 😉
Sinds het voorjaar van 2011 is “de bom” bij mij ook ingeslagen.
Ik zeg bom, omdat ik zo verbijsterd was over het feit; dat ik werkelijk ineens niets meer kon.
Ik voelde mij als een blok beton in een pot stroop.
Ik heb mij (om zo snel mogelijk op te knappen) direct overgegeven aan de situatie met o.a. rust, ruimte en regelmaat. Plus yoga, wandelen, therapie en voedingssupplementen; gaat het iets beter.
Ook het merendeel van de gluten, melkproducten, suikers en verkeerde vetten zijn er uit. Met nu meer groenten en fruit; liefst biologisch.
Maar het gaat nog steeds niet goed.
Dus ik hoop dat de olie die Corinne hier noemt kan helpen.
Ik wens iedereen veel sterkte!
Dankjewel voor dit artikel.
Vorige week heb ik een blog geschreven over ‘Hoe herstel je’ , met daarin 10 eigen opgestelde ‘regels’ die je helpen herstellen.
Want herstellen is je niet geleerd. Zodra de koortsthermometer aangeeft dat je geen koorts meer hebt, ga je weer aan de slag. Maar ben je dan werkelijk hersteld?
Ik heb het blog geschreven omdat ik zelf herstellende ben en ik een leidraad mis. Niet van een burnout, maar ik herken wel de symptomen.
Herstellen is een kunst, van een griepje, een zware werkweek, een heftig gesprek, een operatie, een chemobehandeling. Herstellen is steeds weer nodig. Iedere dag. En dat is iets wat we moeten leren. Ik heb er nu een dagtaak aan. Heel leerzaam.
Dank voor het artikel. Want ik vind dat voor herstellen meer aandacht mag komen.
De werkweek was nog nooit zo kort, de werkomstandigheden waren nog nooit zo goed. Hoe komt het dat toch zoveel mensen afknappen? Langdurige overbelasting kan een burn-out veroorzaken, je bent dan opgebrand, maar onderbelasting kan je ook hondsmoe maken (uitgeblust). Hoe breng je het vuur er weer in?
Je kunt ziek en uitgeput zijn van,
• een lichamelijke aandoening: pfeiffer, lime, reuma, spastische darm, m.s en zo voorts.
• zorgen, ergernis, angst en verdriet,
• een verziekte omgeving (conflicten, onrecht, onbetrouwbaarheid, uitzichtloosheid)
Je hebt een programma nodig waardoor je fysiek, mentaal en sociaal weer succesvol wordt. Je kunt je belastbaarheid fysiek en mentaal systematisch weer opbouwen. Je kunt van alles wel, maar je kunt het kort. Kort en vaak is goed, lang en incidenteel is verkeerd. Succes geeft je energie, falen en de angst te falen kosten je energie. Succeservaringen zijn belangrijk! Stel dan voor jezelf vast, wat je succes noemt en wat haalbaar is voor je is. Je raakt steeds meer gefrustreerd, als het goede nooit goed genoeg is en je geluk nooit daar ligt waar je bent, maar altijd een halte verder.
Doodmoe? Misschien ben je gewoon veel te vermoeiend bezig (geweest). Maak je leven simpel. Stel realistische, aantrekkelijke doelen, kies de juiste methode en ga er (weer) voor.
wel eens een burnout gehad?
Wel erg makkelijk allemaal!
Inderdaad: zelf al eens een burnout gehad??? Ik denk dat je dan wel anders praat…..
Zeer interessant artikel over de burnout.
Graag zou ik de naam van de essentiele olie kennen, die helpen bij uitgeputte bijnieren .
Graag zou ik van u een antwoordje verwachten en ben bereid hiervoor een vergoeding te betalen
GSM 0471/46.45.90
Met dank en vriendelijke groetjes
Eveline
bijlage op eerder bericht:
Het valt mij op dat hier ook wel (verborgen) reclame gemaakt wordt; zelfs door therapeuten.
Dit moet m.i. geen visvijver zijn voor aanbieders van diensten en producten.
Let dus op! Goede therapeuten hebben dit niet nodig en bezoeken dit soort platforms niet!
Bij mij zijn de bijnieren gewoon getest in bloedonderzoek, verder heeft de internist uitgebreid gekeken naar afwijkingen in het bloed of hormoon schommelingen. Vaak is een aanpassing van je eigen gedrag ook nodig om te herstellen. Minder hoge eisen, nee durven zeggen, je grenzen leren (her)kennen. Alleen een homeopatisch middeltje helpt je niet van je klachten af. Als het zo makkelijk zou zijn….
Goed en helder om ‘burnout’ ook duidelijk neer te zetten vanuit de biologische invalshoek. Sonja van Zweden was hiermee destijds ook een voorloper. Het model dat hier nu gepresenteerd wordt is wel erg lineair en theoretisch. In de praktijk verloopt het proces tot (een vorm van) burnout vaak anders. Niet eerst overspannen en dan ‘burnout’. De ‘burnout’ kan ook zomaar uit de lucht vallen. En het proces van overspanning verloopt bij sommige mensen ook heel verschillend. Veel mensen krijgen bijvoorbeeld een angststoornis en/of gaan hyperventileren. Anderen krijgen migraine of weekendhoofdpijnen en zijn een paar dagen uitgeteld (en kunnen daarna weer door) en nog ernstiger is het als mensen een depressie ontwikkelen. Het lijkt erop dat naast de externe stressbronnen (de energievreters) er ook persoonijkheids, genetische en aangeleerde factoren een rol spelen. Immers: niet iedereen ontwikkelt onder dezelfde omstandigheden dezelfde verschijnselen. Ik denk dat als er een goede individuele ‘diagnose’ wordt gesteld de klachten niet zolang hoeven te duren. Dit vraagt om inzicht in cognities (hoe denkt de persoon over zijn/haar toestand, maar ook hoe is de concentratie e.d.), emoties (coping, stemming) en fysieke processen zoals fysieke conditie, mate en soort van vermoeidheid, mate van ‘arousal’ (fysieke alertheid) en/of spierspanning. De fysieke factoren kunnen ook goed gemeten worden, b.v. met biofeedback.
De theorievorming rond ‘burnout’/overbelasting is nog volop in ontwikkeling. Interessant is het vele onderzoek wat naar aanleiding van de mindfulness-hype plaatsvindt. Deze laat zien dat de cognitieve factoren (breinactiviteit) toch wel enorm belangrijk zijn als oorzaak (en aangrijpingspunt) van ‘burnout’, ofwel hormoonverstoringen.
Overigens heet ‘burnout’ bij de psychotherapeuten/psychiaters een aanpassingsstoornis. Deze diagnose wordt nu niet zoveel meer gebruikt, omdat er geen vergoeding meer voor gegeven wordt. Zó serieus nemen ze deze vorm van overbelasting dus. Dán kun je beter een angststoornis, depressie of spierspanningssyndroom hebben, want kun je nog wel je behandeling vergoed krijgen…
Bedankt voor dit artikel. Ik ben sinds midden februari thuis nadat ik uit het niets was flauw gevallen met hoofdwonde tot gevolg. Op korte tijd was ik flink wat kilo’s kwijt, herkende mezelf niet meer emotioneel… na gesprekken, testen, onderzoeken werd me verteld dat ik een burnout had. Ik kon mn oren niet geloven! Ik? Onmogelijk! Het schuldgevoel is verschrikkelijk. Het ongeloof heel pijnlijk. De domme vragen/opmerkingen irritant. Elke dag dat gevecht om op te staan en iets te doen. Er zijn dagen dat ik mezelf iets of wat normaal voel maar die zijn zo schaars! Komt daar bij dat ik binnen dikke maand ga trouwen dus push mezelf om snel beter te worden maar dit werkt blijkbaar zo niet… je zal wel merken, het “accepteren” is voor mij ver af maar ik moet geloven dat het goed komt. Dat moet. Voor mijn zoontje, voor mijn man en vooral voor mezelf!
Het belang van een gezonde basis! Een regelmatig voorkomend gegeven (begrijpelijk) is dat er te lang wordt voortgeborduurd vanuit de klaarblijkelijk beschadigde basis. Er worden nieuwe handelingen, acties, voornemens, plannen ideeën, tips, opdrachten, verzoeken enz. ingezet terwijl de oude destructieve patronen en overtuigingen nog in de onderlagen aanwezig zijn. Deze vorm van ‘aanpakken’ van de burn out lijkt soms gemakkelijker/meer wenselijk dan “de tijd nemen én aan de slag met de basis” Soms is de angst voor de pijn groter dan het aangaan van het proces zelf. Dan is het zaak om een intrinsiek verlangen te vinden die groot genoeg is, zodat het verlangen náár zwaarder weegt dan de angst voor….;-) Geen gemakkelijk proces; meestal wél noodzakelijk..
Tip: magnesiumtabletten slikken helpt.. En begrip en goede begeleiding van de bedrijfsarts zou hebben geholpen, net als begrip op de werkplek. Inmiddels ben ik door dit onbegrip mijn baan kwijt en heb ik eindelijk de ruimte om stil te staan.
In 2011 heb ik een heftige burn-out en een zware depressie gekregen. Ik ken mijzelf helemaal terug in bovenstaand artikel-helaas-. Nu, in 2015, heb ik nog dagelijks klachten gerelateerd aan mijn ziektebeeld. Foutieve medicatie is hier mede oorzaak van. Van enige begeleiding is geen sprake meer, je wordt geacht dit zelf maar tot een goed einde te brengen. Ook de familiaire gevolgen worden zwaar onderschat. Deze ziekten hebben mij mijn huwelijk gekost. Of ik weer helemaal de “oude” zal worden is niet te beantwoorden. De kans dat dit niet zal gaan gebeuren is groter dan dat het wel zal gaan gebeuren.
klopt helemaal: de familiale gevolgen zijn verwoestend. Want als patient kwets je andere mensen en familieleden heel erg.
Mooi artikel waarin de complexiteit van burnout goed wordt weergegeven. Dat herstel lang duurt ligt mijns inziens ook aan een aantal andere factoren. De eerste daarvan is dat er meerdere fysiologische systemen betrokken zijn bij stress en dus ook bij burnout. Wat mij treft zijn dit: 1. centraal zenuwstelsel, 2. autonoom zenuwstelsel en 3. stress-hormoonsysteem. Zo lang we niet weten welk systeem of welke systemen de oorzaak zijn van de burnout (en in welke mate) blijft elke interventie een schot in het duister! Wij onderscheiden dan ook drie soorten burnout: 1. de centrale burnout, 2. de autonome burnout en/of 3. de hormonale burnout. Deze vaststelling komt een rechtstreekse en objectieve meting tot stand. Al deze vormen van burnout hebben verschillende interventies nodig om tot herstel te komen. Sterker nog, een voorbeeld: meer gaan bewegen of sporten kan voor de ene burnout weliswaar heilzaam zijn, maar de andere soort burnout juist versterken! Ook ademhaling is zeker geen panaceum, en kan soms zelfs leiden tot een verergering van klachten. Door een foute keuze in interventies duurt herstel natuurlijk langer. Het mag duidelijk zijn dat een interventie slechts zo goed en effectief kan zijn als de diagnose of evaluatie. Het “one size fits all” gaat zeker niet op voor een burnout. Er is geen “wondermiddel” dat effectief is voor alle vormen van burnout. Zolang we nog denken dat dit wel het geval is, zal een snel herstel helaas een illusie blijven.
Interessant artikel. Vraag me af of karakter van patient ook ook invloed heeft. Mijn buurman is zelf medisch specialist (cardioloog). Hij is extreem arrogant en vertoont ook duidelijk narcistische trekken. Hij zit inmiddels al drie maanden thuis met een burn out. Lijkt mij wat vreeemd, hij zou toch in staat moeten zijn om de werkdruk te reguleren door minder patienten per dag te behandelen. Daarom denk ik aan verband karakter-ziekte.
Ik ben geen arts, maar heb wel een burn out gehad in 2014. Het hele jaar 2015 bezig geweest met herstel en reïntegratie. Achteraf niet verwonderlijk dat ik onderuit ben gegaan. Er zou een verband kunnen zijn tussen het krijgen van een burn out en het karakter van de betreffende persoon. Wat ik zoal heb gelezen is dat mensen die teveel hooi op hun vork nemen en zichzelf teveel wegcijferen een grotere kans op een burn out zouden kunnen hebben. Een burn out kondigt zich niet aan. Je ligt ineens voor pampus (mijn ervaring). Hoewel ik inmiddels weer volledig part-time werk heb ik nog regelmatig periodes van extreme moeheid en niets meer aankunnen. Dan laat ik liggen wat mogelijk is, zeg alle afspraken af en zorg eerst weer op de been te komen. Ik denk dat het altijd op de loer blijft liggen.
Ik begrijp het allemaal wel. Maar mijn zus heeft een burn out en een jaar geleden alle contact verbroken. We waren heel close. Ze heeft nooit gezegd tegoei waarom. Voor de omgeving is dit ontzettend moeilijk om te verteren. Er zou toch iets van communicatie mogen zijN. Gevolg is dat ik zelf compleet in de knoop zit met mezelf omdat ik denk dat ik deze behandeling door mijn zus dus blijkbaar verdiend heb. Ze zag me vroeger heel graag, en ziet mij als een factor voor burn out. Ik vind dit onrechtvaardig. Ze ging al heel lang in het rood en ik heb daar niets mee te maken, maar word wel gestraft. Zo maak je ook nieuwe slachtoffers. Sorry maar ze gedraagt zich echt vreselijk naar mij. Maar dat is blijkbaar een symptoon? Alleen zit ik ook in de problemen nu. Omdat ik dit niet goed kan verwerken. Ik ga hier echt aan kapot. Probeer rekening te houden met haar, doen wat zij vraagt, maar ze staat direct terug op achterste poten, het helpt niet. Ze heeft een kind ook en ik ken het niet. Tis moeilijk hoor. Ik had als ze het op een normale manier had gecommuniceerd echt begrip getoond. Nu zit ik zelf ook in de dieperik. Mensen met burn out maken zelf ook slachtoffers. Zal wel normaal zijn, maar is vreselijk pijnlijk.
mensen met burn-out maken geen slachtovers je eigen gedachten doen dit, wat iemand over je zegt kan je niets aan doen maar hoe je er mee omgaat kan je alles aan doen. dit is positief bedoel iemand met burn-out wil alleen maar rust en daarom duwen ze (hulp aanbiedende mensen) weg dit doen ze vaak onbewust, maar het lichaam schreeuwt om rust en dit is ook het enige wat heelt , vaak erg langzaam heb geduld dring niets op verwijt niets dan komt ze vanzelf weer terug wees er gewoon om lief te zijn en haar te laten vertellen en niet om haar te verhoren of te veroordelen want dat werkt verkeerd
Heel verhelderend dit artikel. Ben in september 2014 thuis komen te zitten met burnout. Niet verwonderlijk achteraf. Ik dacht dat ik het allemaal wel aankon en het ook wel goed deed. Niet dus. In 2015 langzaamaan weer in het arbeidsproces terug gekomen. In juli 2015 weer volledig aan het werk (part-time). Maar het blijft op de loer liggen. Regelmatig val ik toch weer terug in periodes van extreme vermoeidheid en weinig kunnen hebben. Dan laat ik ook liggen wat mogelijk is. Sporten (hardlopen) blijf ik zoveel mogelijk doen, ondanks dat ook dat me soms veel moeite kost. Aan mijn omgeving heb ik altijd uitgelegd hoe ik me voel(de) en dat blijf ik doen en geef ook altijd aan dat het niet aan hun ligt, maar dat het door mijzelf komt. De contacten blijven gelukkig goed en daar ben ik heel dankbaar voor.
Een heel goed en duidelijk artikel. Het is te hopen dat het door meer mensen wordt gelezen. Dan is er misschien iets meer begrip voor burnout. Hoewel ik er ook wel begrip voor heb dat naasten je niet altijd kunnen aanvoelen. In september 2014 kwam ik thuis te zitten met burnout. Er was van alles aan vooraf gegaan, dus achteraf niet zo vreemd dat ik ben ingestort. Het hele jaar 2015 ben ik bezig geweest met herstel en reïntegratie. Inmiddels ben ik weer volledig part-time aan het werk. Maar… het blijft op de loer liggen en regelmatig heb ik periodes van extreme moeheid en niets meer kunnen hebben. Dan laat ik ook zoveel mogelijk liggen, zeg afspraken af en zorg eerst dat ik weer op de been kom. Sporten (hardlopen) blijf ik zoveel mogelijk doen, ook al kost dat me soms heel veel moeite. Aan familie heb ik altijd uitgelegd hoe ik me voelde en dat doe ik nog steeds als ik een terugval heb. En dat gaat prima, de contacten blijven goed.
ja, eerlijk communiceren naar goede vrienden toe helpt mij ook enorm…
Ik denk dat het belangrijk is dat men zich niet weer gaat aanpassen, inpassen aan de maatschappij, gezin etc. Herstel in mijn eigen ervaring is een persoonlijke zoektocht naar waarheid geworden. Wie ben ik, hoe kan ik achter mijn waarheid blijven staan ook al vind ‘iedereen’ me dan vreemd… enz. Wat mij enorm heeft geholpen en nog helpt is een discipline opbouwen van elke dag (aktieve) meditatie te doen en af en toe een groep met een GOEDE therapeut… Het is een langzaam proces om jezelf te worden…
Wat fijn en verhelderend om deze verhalen te lezen! Zeker als je thuis zit na net 2 maanden bij nieuwe werkgever aan de slag te zijn. Ik was er zo gelukkig dat ik niet wilde luisteren naar signalen en dacht nu moet het maar eens klaar zijn! Een leugen naar mezelf. Nu heb ik mezelf en de mensen op mijn werk teleurgesteld.
Heel interesant artikel. Volgens mijn therapeut lijd ik aan ptss wat blijkbaar hetzelfde is als een burnout vermits ik alle symptomen die in dit artikel beschreven worden heel goed herken. Ik begrijp nu ook beter waarom mijn herstel zo traag verloopt! Bedankt hiervoor.
Bij mij is het inmiddels net een half jaar geleden dat ik instortte. Ben gelijk gestopt met school omdat ik s’nachts niet meer kon slapen en overdag niks waard was. Hebben jullie ook last van emotionele vervlakking, erge vergeetachtigheid en dissociatie? Herken mezelf helemaal niet meer zo en ben nog maar 25 jaar. Er zijn lichtpuntjes inmiddels hier en daar dat ik me ‘iets’ fitter voel en weer heel even een beetje de oude. Duurt niet lang voordat de spanningsband weer om mn hoofd kruipt en ik s’middags zowat in slaap val. Om vervolgens s’nachts weer niet te kunnen slapen bijna. Pff wat een hel
Fijn stuk. Benieuwd wat de schrijver vindt van de blijvende veranderingen van iemand die ruim na kantelpunt 2 zat. Soort blijvende gevolgen.
Bedankt voor deze duidelijke verklaring. Ik laat veel managers en bedrijfsartsen dit lezen om een eerste stap te maken naar begrip van de situatie van onze burn-out cliënten. Als aanvulling wil ik wel graag verwijzen naar een pagina die nog iets meer diepgang geeft op de processen die er in het lichaam zich afspelen. Volgens mij een mooie aanvulling hierop: https://burnoutherstel.info/wat-is-een-burn-out/ Doe ermee wat je wilt 🙂
Erg blij met dit artikel! Dank!
LG
Ik herken mij ook in dit artikel en zit er zelf ook nog met een Burn out.
Volg nu een training, deze heet “Voluit Leven”
Heb de indruk dat dit me meer energie kost dan dat het me wat oplevert. Toch ga je er voor in de hoop dat je je beter gaat voelen.
Is dit herkenbaar voor iemand?
ja erg herkenbaar alle inspanning kost energie en deze is nu juist helemaal op en duurt meestal lang voor er weer voldoende voorraad van is neem rust rust en wees lui en al je wat onderneemt probeer leuke dingen te ondernemen
Ik denk dat CBD olie bedoeld in één van de hier bovenstaande berichten. Er is veel te vinden daarover op internet en is overal wel te koop tegenwoordig. Thc olie is een ander verhaal is niet legaal. Verdiep je er maar eens in.
Ik heb sinds begin januari dit jaar last van slapeloosheid. Ik heb 3 jaar(achteraf gezien)eigenlijk te hard gewerkt als kok in de horeca terwijl ik daarbij ook met mezelf overhoop lag. December vorig jaar toen mijn contract niet werd verlengd en ik thuis zat kreeg ik ineens last van een opgezette buik, spijsverteringsklachten(diarree, maagzuur, etc.). Ik ben in paniek geraakt omdat ik normaliter nooit wat mankeer. Ik ben 42, dus dacht ik gezien mijn stressklachten omtrent acceptatie geaardheid en niet goed voor mezelf zorgen afgelopen jaren dat ik misschien wel iets ernstigs onder de leden had. Ik had niet door dat stress ook prikkelbare darmen etc. kon veroorzaken en slaapproblemen. Ik sliep altijd goed tot januari jl. dus. Ineens van 8 uur naar zes elke dag en later tot op heden ook dagen van 4,5 tot 6 uur daarbij en steeds rond o3.00 of 0.4.00 uur wakker worden om dan naar mijn gevoel licht door te slapen. Dit breekt een mens na bijna een half jaar op. Heb ontspanningstabletjes(mirtazapine) en nu slaapmedicatie gekregen om toch wat meer uren te pakken. Moet na zeker 20 jaar met stress geleefd te hebben(hoe stom kun je zijn) nu mijn gehele leefwijze veranderen, wat ik ook wil. Op alle gebieden loop ik achter omdat ik moeite heb met mijn homosexsuele gevoelens. Ik leef nu bewuster(dat moet ik wel leren), heb hulp van een psychologe en doe aan biofeedback. Dit is een behandeling die je onderbewuste stressprikkels in kaart brengt zodat met training en vooral relaxen(je passies weer aanboren, leuke dingen doen die voor jou als persoon goed voelen, je echte gevoel(ook naar jezelf toe) tonen, ontspannen sporten, gezonder eten, veel drinken, etc.) het slaappatroon weer herstellen. Ik dacht eerst dat mijn cortisolwaarden te hoog waren, maar dit is niet het geval. Kennelijk heeft mijn lichaam te lang in de stressmodus(logisch)gestaan dat het vanuit zichzelf moeilijk kan ontspannen. Als ik wil slapen klopt mijn hart nog te snel en kom ik dus niet in slaap en slaap ook niet door. Ik heb de ontspanningstabletjes wel nodig tot en met geduld het stressniveau weer iets is gedaald. Zelfs als ik voor mijn gevoel ontspan is mijn lichaam dit niet. Slaap is juist nodig voor herstel, maar dit lukt dus niet op natuurlijke staat. Mijn bloedruk is normaal tot af en toe iets aan de hoge kant. Ik ben ergens bang dat als mijn polsslag ook in rust best vlot klopt dit op den duur invloed heeft op het hart en de bloedvaten(druk). Mijn arts garandeerde mij dat als ik ontspanning zoek en het rustig aan doe er niets kan gebeuren. Ik lees echter op sites dat chronisch slaaptekort wel een zeer grote kans (vooral mannen, gezien zij vaak minder met stress om kunnen gaan/ook onbewust) kan geven op den duur op aderverkalking, een hersenbloeding of hartaanval. Dit wil ik absoluut niet. Ik probeer dus zoveel mogelijk niet te denken, maar te doen en te genieten. Dit moet ik echt weer gaan leren. Ik zit wel tegen een burnout aan of deze heb ik al. Hoe dan ook; Is er iemand die ook ervaring met slaapproblemen heeft of gehad die mij wat info kan geven waar ik zelf nog niet aan gedacht heb. Bijv. bepaalde medicatie(ziekenhuis), herstel bevorderen burnout en slapeloosheid. Ik zit al te denken mocht biofeedback niets zijn om naar een slaapcentrum(met verwijzing van arts) te gaan. Meditatie is iets waar ik ook weer aan begin. Met zoveel stress als wat ik mezelf heb aangedaan(onbedoeld en niet echt bewust) heeft het herstel waarschijnlijk zijn tijd nodig, die ik zeker neem. Ik wil er niet letterlijk aan onder doorgaan. Kies eerst voor jezelf!
Mooi evenwichtig artikel. Het is zo belangrijk om te begrijpen dat herstellen van een proces wat over een lange termijn je volledig heeft uitgeput gewoon tijd vergt. Bij mijn burn-out had ik een geweldige coach bij liberi.nl die mij hielp om grenzen te leren voelen en op basis van wat mijn draagkracht was weer te bouwen.
ik heb ook een burnout vertelde de psygiater in 2006 en een zware depressie en erge geheugenklachten ook erg moe is nu 2021 en nog steeds klachten.
kleine beschadeging van witte stof in hersenen gezien bij o.v.g ziekenhuis.