Verkeerd mensbeeld veroorzaakt egoïstisch gedrag

Onderzoekers van de Vrije Universiteit Amsterdam hebben een hardnekkige fout in ons mensbeeld ontdekt. Eerder onderzoek toonde aan dat wij anderen vaak te egoïstisch vinden, vooral in vergelijking met onszelf. Maar hoe wij de egoïstische ander zien, beïnvloedt ook ons eigen gedrag in negatieve zin, zo beschrijven VU-psychologen Joel Vuolevi en Paul van Lange in het laatste nummer van het wetenschappelijke tijdschrift Acta Psychologica.

Nieuwe onderzoeksmethode
Vuolevi en Van Lange bedachten een nieuwe onderzoeksmethode waarin mensen gebrekkige of juist volledige informatie kregen over de keuzes van een fictief persoon, die kon kiezen voor eigen voordeel of eerlijk delen. Paul van Lange: “Daaruit bleek dat mensen vaker onterecht dachten dat de ander de beloning die centraal stond in het onderzoek aan zichzelf had toegekend, naarmate zij minder informatie hadden over het gedrag van een ander. Mensen verwachten dus van anderen dat zij keuzes maken die gericht zijn op eigenbelang. Dit mensbeeld zit diepgeworteld: uit Amerikaans onderzoek bleek al dat mensen de kracht van egoïstische motieven voor behulpzaam gedrag overschatten, zoals de rol van financiële vergoeding voor het doneren van bloed.”

Self-fulfilling prophecy
Uit het onderzoek van de VU-wetenschappers blijkt dat mensen door dat mensbeeld ook zélf sneller geneigd zijn voor zichzelf te kiezen. Van Lange: “Dit kan een zogenaamde ’self-fulfilling prophecy’ veroorzaken. Wanneer mensen weinig inzicht hebben in andermans gedrag, zullen veel mensen terugvallen op een egoïstisch mensbeeld, en denken dat andere mensen voor zichzelf kiezen, en niet eerlijk zullen delen. Deze egoïstische bril voor de waarneming van andermans gedrag lijkt ook ons eigen gedrag te beïnvloeden: we gaan minder rekening houden met de ander. En dergelijk egoïstische gedrag zal op zijn beurt in de regel weer gedrag oproepen bij een ander dat ons mensbeeld bevestigt: ‘de ander houdt minder rekening met mij’. Zo vinden mensen snel bevestiging voor egoïstisch gedrag bij anderen, en zo blijven we zelf ook volharden in egoïstisch gedrag.”