De nieuwe richtlijnen voor de productie, presentatie en verkoop van tabaksproducten – neergelegd in een nieuwe wet – is een heet hangijzer in het Europees Parlement. Het roken onder met name jongeren moet worden ontmoedigd. Op de verpakking komen behalve teksten ook afschrikwekkende plaatjes te staan, additieven en lekkere smaakjes worden verboden. Ook de veelbesproken elektronische sigaret krijgt aparte wetgeving. Aan de vooravond van de plenaire stemming over de nieuwe richtlijnen – dinsdag 8 oktober 2013 – sprak de Gezondheidskrant in Straatsburg met vier Nederlandse Europarlementariërs.
Door: Bert Groenman
Of het wetsvoorstel ongeschonden door het parlement komt is nog maar de vraag. Gerben-Jan Gerbrandy (D66) verwacht sowieso een flinke aanscherping van de bestaande regelgeving, maar Esther de Lange (CDA) zegt dat het geen gelopen race is. ‘Het kan nog erg spannend worden. Ik ben sterk voor ontmoediging van roken – vooral bij jongeren, maar het is een erg gevoelig dossier.’ Judith Merkies (PvdA), eveneens een pertinent voorstemmer denkt dat de wet het wel gaat halen. Haar focus ligt op het ‘vraagstuk’ elektronische sigaret, waarvoor zij als juriste de hele regulering maakte. Toine Manders (VVD) zou eigenlijk een algeheel verbod op roken willen, maar dat amendement haalde het niet. Wel, dat iedere burger recht heeft op schone lucht. Niet meer dan een statement, zo lijkt het, maar hij kreeg de handen er toch voor op elkaar. ‘Ik ben een liberaal, dus ieder moet zelf kunnen bepalen wat hij doet zolang hij anderen niet tot last is. Zoals roken in publieke ruimtes. ‘Ieder horecabedrijf zou moeten investeren in apparatuur waarmee de lucht wordt doorgemeten. Dat is beter dan een algeheel rookverbod.’ Manders vindt overigens dat het roken niet met Europese wetgeving moeten worden aangepakt. ‘Daar red je het niet mee. Iedere lidstaat denkt er immers anders over.’
Gerben-Jan Gerbrandy (D66)
In het kort komt het er op neer dat de oude richtlijnen (2001) ten aanzien van de productie, presentatie en verkoop van tabaksproducten worden vervangen door een aangescherpte versie. Toegevoegde ingrediënten (additieven) zoals lekkere smaakjes (menthol, cacao, vanille, aardbeien), vitamines of andere stofjes die tabak extra verslavend maken, worden in het wetsvoorstel verboden. Verpakkingen worden voorzien van afschrikwekkende foto’s en waarschuwingsteksten. De grootte daarvan – 65 of 75 procent van de voor- en achterkant – is nog een punt van discussie. Hoe de tabaksproducent zich als merk op het pakje presenteert mogen de lidstaten zelf bepalen. De elektronische sigaret is een hoofdstuk apart. Zal die tot specifiek geneesmiddel worden verklaard en slechts op recept verkrijgbaar zijn, of komt ze op ruime schaal beschikbaar, zoals paracetemol bij de kruidenier om de hoek? En is deze nepsigaret wel zo onschuldig en onschadelijk als ze lijkt, is de rookverslaving ermee te overwinnen, of is het de opstap naar echt roken.
Ester de Lange (CDA)
De Lange: ‘Er moet een lijst komen van wat er wel en niet mag, qua productie en presentatie. De industrie moet zich daaraan houden.’ Wat haar en haar collega-parlementariërs het meest zorgen baart is de aanwas van rokers onder jongeren: 29 procent van hen steekt regelmatig een sigaret op. ‘Wat er op de verpakking komt te staan, ach, daar lig ik niet wakker van. Ze komen er, dat staat vast. Maar je doet er een ander hoesje omheen en klaar is kees. Daarbij, veel jongeren schrik je er niet mee af. Hoe erger de plaatjes hoe stoerder ze het vinden.’ Wat De Lange wil sowieso afschaffen zijn die dunne, lieve sigaretjes in die trendy verpakkingen. Of shag in die mooie, ronde doosjes. ‘Prachtig. Maar de schadelijkheid is hetzelfde.’ Ze vindt ook dat ouders een belangrijke rol moeten spelen in het gehele afschrikkingsbeleid.
Judith Merkies (PvdA)
Merkies en Gerbrandy zitten ook op die lijn. ‘De doelgroep zijn de jongeren. We willen geen nieuwe rokers. Daar moet het beleid op gericht zijn.’ Waaraan Gerbrandy nog toevoegt: ‘Het dubbele is dat de EU nog steeds subsidie verstrekt aan boeren die tabak verbouwen.’
Manders kijkt er wat anders tegenaan: ‘De overheid mag het roken dan wel ontmoedigen, het is ook een reusachtige inkomstenbron vanwege de accijnzen op rookwaren. Dat is toch hypocriet? Ik zou het roken aanzienlijk duurder willen maken, in grotere verpakkingen. Maar, wat verbied je wel en wat niet. Het is net als drank een legaal product. Eerlijk gezegd verwacht ik weinig heil van de nieuwe wet. Die is betuttelend en populistisch. Laat de landen zelf bepalen hoe ze met het tabaksvraagstuk omgaan.’
Toine Manders (VVD)
De Europarlementariërs zeggen allemaal op de een of andere manier te maken hebben gehad met promo-activiteiten en lobbyisten (pleitbezorgers) van de tabaksindustrie. Gerbrandy: ‘We werden laatst bestookt met voorgedrukte kaartjes waarop werknemers in de tabaksindustrie zeggen te vrezen voor hun baan onder de leus ‘werkgelegenheid gaat voor gezondheid’. Allemaal in scène gezet, een walgelijke actie’. Vindt ook Judith Merkies: ’31 procent van de 766 leden van het parlement geeft aan te worden bestookt met leuzen of telefoontjes van lobbyisten. Ik heb een keer met de tabaksindustrie gesproken, maar daar bleef het bij.’ Gerbrandy: ‘Ik heb uiteraard de artikelen in Vrij Nederland over de tabakslobby gelezen. Ik vind VNO-NCW (werkgeversorganisatie, red.) wel erg actief in de ondersteuning van de tabaksindustrie.’ De Lange: ‘De tabaksindustrie heeft natuurlijk geen al te best track record. Maar ik wil wel weten hoe er gedacht wordt. Dat verstevigt mijn standpunt.’
Tabak heet hangijzer in EuropeesParlement – http://t.co/k6cJJ9WVNj – @STIVORO, @Prostop, @StoppenRokenMet, @stoppen
— Gezondheidskrant (@Gezondheidskrnt) October 8, 2013