Pauline Aarten van het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving onderzocht de effectiviteit van een voorwaardelijke veroordeling en of veroordeelden minder snel terugvallen als zij een voorwaardelijke straf krijgen. Zij ontdekte dat het belangrijk is dat de veroordeelde zich rechtvaardig en respectvol behandelt voelt door de rechter tijdens de rechtszaak. De rechter moet niet vooringenomen zijn en de veroordeelde een kans geven om zijn verhaal te doen.
Voorwaardelijke straffen worden gezien als belangrijk middel om recidive – terugval in crimineel gedrag – terug te dringen. De rechter legt dan bijzondere voorwaarden op, bijvoorbeeld een contactverbod, meldplicht of het volgen van een gedragsinterventie. Een voorwaardelijke straf werkt als een stok achter de deur om niet weer de fout in te gaan: als de veroordeelde zich niet aan de voorwaarden houdt, krijgt hij immers een zwaardere straf. Voorwaardelijke straffen worden vaak opgelegd, maar hun effectiviteit is nog nauwelijks onderzocht.
Aarten volgde 95 mannelijke reclassanten tijdens hun toezichttraject in Amsterdam en Den Haag. Uit haar onderzoek blijkt welke factoren de bereidheid van reclassanten om hun toezichttraject succesvol af te ronden verhogen. Het is belangrijk dat de veroordeelde zich rechtvaardig en respectvol behandelt voelt door de rechter tijdens de rechtszaak. Daarnaast helpt het als de veroordeelde goed kan omgaan met zijn toezichthouder en als de reclasseringsmedewerker goed in de gaten houdt of hij de voorwaarden naleeft.
Verder verzamelde Aarten alle strafbladen van daders die in 2006 zijn veroordeeld tot een voorwaardelijke of korte gevangenisstraf in dezelfde steden. Er blijkt een verschil in recidive te zijn tussen first offenders en recidivisten: first offenders vallen minder snel terug in crimineel gedrag na een gewone korte gevangenisstraf dan na een voorwaardelijke gevangenisstraf, terwijl recidivisten eerder het rechte pad op blijven na een voorwaardelijke gevangenisstraf.