‘Overactief eiwit kan leiden tot tumorvorming’

Kristiaan Lenos deed onderzoek naar de werking van het eiwit Hdmx, dat indirect betrokken is bij het ontstaan van kanker. ‘Dankzij dit onderzoek kunnen patiënten een specifieker behandeling krijgen en een betrouwbaarder prognose over de overlevingskansen’, aldus de jonge onderzoeker.

Overlevingskansen
Door het onderzoek is volgens Lenos de kennis verhoogd over de processen, die tumorgroei beïnvloeden. Lenos’ conclusie: ‘Overmatige aanwezigheid van Hdmx kan leiden tot vorming van tumoren en een slechtere respons op behandeling met chemotherapie. Bovendien is de verhoogde aanwezigheid van bepaalde vormen van Hdmx een goede indicator om prognose te geven voor de overlevingskansen van een patiënt. Met als resultaat dat een patiënt een specifieker behandeling kan krijgen en een betrouwbaarder prognose kan verwachten over de kans om te overleven.’

DNA-beschadigingen
In ons lichaam vindt bijna voordurend celdeling plaats. Bij elke celdeling wordt het DNA verdubbeld en verdeeld over de dochtercellen. Tijdens dit proces, de zogeheten replicatie, wordt er gecontroleerd op fouten of beschadigingen in het DNA, omdat veranderingen in het DNA schadelijk kunnen zijn voor de cel en het gehele wezen. Het hele DNA verdubbelingsproces wordt gestaakt als er een fout wordt ontdekt, en gaat pas verder als de schade gerepareerd is.

Dirigeren
Een belangrijke spil in dit controlesysteem is het eiwit p53. In gewone, gezonde, groeiende cellen doet dit eiwit niet veel. Maar als er schade aan het DNA wordt waargenomen, dan wordt p53 wakker. Afhankelijk van de grootte van de schade, dirigeert p53 verdere processen, variërend van het stilleggen van de celdeling tot het inzetten van celdood. En dat is een hele belangrijke functie, want op deze manier wordt onder meer de groei van tumoren tegengegaan.

Bewaken
Maar: het stilleggen van de celdeling, of inzetten van celdood, mag alleen gebeuren in geval van nood. En daarom heeft controleur p53 op zijn beurt weer twee bewakers, de eiwitten Hdm2 en Hdmx. Zij zorgen ervoor dat de hoeveelheid actief p53 onder normale omstandigheden laag blijft.

Belemmeren
Bij eerder onderzoek naar verschillende soorten tumor, viel er echter geregeld iets verdachts op: een hoge activiteit van Hdmx. Men vermoedde dat het eiwit in dit geval de werking van p53, die dus de toename van tumorcellen moet voorkomen, belemmerde.

Inactiveren
Onderzoeker Kristiaan Lenos deed daarom onderzoek naar de functie en regulering van Hdmx. Met behulp van moleculair biologische technieken ‘inactiveerde’ hij, in tumormonsters van patiënten, verschillende vormen van het Hdmx-eiwit. Vervolgens bekeek hij de reactie van de tumorcellen, in combinatie met verschillende medicijnen. Ook ontdekte hij dat gezonde cellen in tumorcellen konden veranderen als de hoeveelheid van het actieve Hdmx-eiwit werd verhoogd.

Ook na zijn promotie blijft Lenos actief als onderzoeker op het gebied van tumorbiologie, als Post-doc aan het VUmc in Amsterdam.

Promotiegegevens
Promovendus:Kristiaan Lenos
Proefschrift: Functions and Regulation of Hdmx and Post-Translational Modifications in Drug Sensitivity and Cancer
Faculteit: Geneeskunde
Promotor: Prof.dr. P. ten Dijke
Datum: Woensdag 21 december 2011, 13.45 uur