Onderzoekers filmen ontwikkeling van kankergezwel

We weten al veel over kanker. Maar hoe de eerste tumorcel zich ontwikkelt tot een agressief gezwel dat zich kan uitzaaien, is nog niet in detail onderzocht. Onderzoekers Jacco van Rheenen en Hugo Snippert gaan de ontwikkeling van kanker op individueel celniveau volgen. Dit onderzoek brengt nieuwe inzichten die van belang kunnen zijn bij de zoektocht naar nieuwe medicijnen en behandelingen tegen kanker.

=> Bekijk het filmpje met groengekleurde borstkankercellen

Een filmpje op het scherm van de laptop laat een hompje groengekleurde borstkankercellen zien, waarvan een aantal exemplaren zich losmaken. “Je ziet hoe de cellen hier uitzaaien”, zegt Jacco Van Rheenen, groepsleider bij het Hubrecht Instituut. “We kunnen de cellen verschillende kleuren geven en ze met een microscoop individueel volgen.”

Het in beeld brengen van afzonderlijke cellen is Van Rheenen’s specialiteit. In dit nieuwe onderzoeksproject werkt hij samen met Hugo Snippert, moleculair kankeronderzoeker bij het UMC Utrecht. Snippert doet onderzoek naar het gedrag van (kanker)stamcellen via zogenaamde humane mini-orgaantjes (zogenaamde organoids), waar hoogleraar moleculaire genetica Hans Clevers eerder furore mee maakte. Samen gaan Snippert en Van Rheenen kanker vanaf het allereerste stadium in detail bestuderen.

Natuurgetrouw nabootsen
“Het begint allemaal met een fout in het DNA”, legt Van Rheenen uit. “Dat kan leiden tot een cel die ongecontroleerd verder gaat delen. Dat is nog geen kanker, maar een goedaardig gezwel dat nog niet veel kwaad kan. Het wordt pas gevaarlijk als er een tweede of derde fout in het DNA ontstaat. Hierdoor raakt een controlemechanisme in de cel defect en kunnen er gemakkelijk meerdere DNA-fouten optreden. Dit leidt tot een klomp cellen met vele verschillende fouten die in een rap tempo gaat groeien. Op het moment dat cellen kunnen uitzaaien, spreken we wél over kanker.”

“Tot nu toe wordt kanker onderzocht door tumoren te maken waarbij alle DNA-fouten die kanker veroorzaken tegelijk worden aangezet”, vervolgt Snippert. “Dit is niet helemaal natuurgetrouw, want je slaat dan de stapsgewijze ontwikkeling van de tumor over. Wij willen daarom die stapsgewijze opeenstapeling van mutaties nabootsen zoals dat bij de mens gebeurt.

We gebruiken een techniek waarbij we met laserlicht een specifieke fout in het DNA kunnen aanbrengen in een enkele cel die we tijdens de microscopie kunnen uitkiezen. Die betreffende cel kan de allereerste tumorcel zijn, maar ook de kankercel die een agressieve klomp cellen gaat vormen in de reeds bestaande tumor. Vervolgens kunnen we via microscopie de ontwikkeling van die betreffende cellen direct op de voet volgen. We kunnen bijvoorbeeld zien hoe de cellen bewegen en delen. Dit is nog niet eerder gedaan.”

Nieuw type medicijnen
De wetenschappers hopen op deze manier in beeld te brengen hoe kanker ontstaat, zich ontwikkelt en vervolgens uitzaait. “We zien straks misschien wel gedrag van de tumor dat niet eerder zichtbaar was. Dit kan wellicht leiden tot nieuwe inzichten hoe we de tumor moeten aanpakken en dus hopelijk op lange termijn tot ontwikkeling van andere type medicijnen”, zegt van Rheenen. “Ook kunnen we dankzij dit onderzoek straks bestuderen hoe goed chemotherapie aanslaat bij tumorcellen met verschillende DNA-fouten.”

Het tweetal voelt zich erg thuis in Utrecht. “In het Hubrecht wordt fundamenteel onderzoek gedaan en dit heeft veel raakvlakken met onderzoek in het UMC Utrecht”, licht Snippert toe. “Utrecht is relatief klein”, vult Van Rheenen aan, “maar de onderzoeksgroepen hier zijn van wereldklasse. Daardoor zijn de lijntjes erg kort. Je hebt hier verschillende disciplines en juist op de randen waar ze elkaar overlappen gebeuren de spannende dingen!”

Plaats een reactie