Gaan Amerikaanse bedrijven massaal Nederland aanklagen als vrijhandelsverdrag TTIP er komt? Via het meest omstreden onderdeel ISDS, Investor State Dispute Settlement, zou dat kunnen. Maar ISDS is niet nieuw, het bestaat al decennia. En wat blijkt? Nederland is claimland nummer 1. Dat blijkt uit onderzoek van OneWorld en De Groene Amsterdammer.
Geprivatiseerde rechtspraak
ISDS is een vorm van geprivatiseerde rechtspraak. Buitenlandse investeerders die zich benadeeld voelen door het gastland, kunnen het land voor een tribunaal dagen – tenminste, als de landen een investeringsverdrag met elkaar hebben. Sinds 2005 is het aantal claims geëxplodeerd. Tot grote zorg van vooral ontwikkelingslanden.
ISDS-zaken
Tot en met 2014 zijn er 629 ISDS-zaken gevoerd wereldwijd. Opvallend daarin is het enthousiaste gebruik van Nederlandse verdragen. Ruim 11 procent van alle ISDS-zaken ooit is gevoerd op basis van een Nederlands verdrag. Dat mogen investeerders doen die Nederlands zijn. Echter, uit de data blijkt dat meer dan tweederde van hen een zogenaamde brievenbusfirma is. Slechts 15 procent van de claims zijn gedaan door een Nederlands bedrijf.
Interactieve kaart
Veel zaken zijn niet openbaar en zelfs over openbare zaken is vaak weinig te vinden. OneWorld en De Groene Amsterdammer hebben de afgelopen maanden uitgebreid (data-)onderzoek gedaan. Dat heeft geresulteerd in een database die in te zien is via een unieke, interactieve kaart met alle ISDS-zaken die ooit tegen overheden zijn aangespannen. Ook de boetes en de bijbehorende arbiters zijn (voor zover openbaar) in de database te vinden.
[quote_box_center]Ga naar interactieve kaart: Nederland is spil in ISDS-systeem[/quote_box_center]
De kaart met alle 629 ISDS-zaken is oneworld.nl/isds en groene.nl/isds te vinden. Ook maakten de journalisten een video die laat zien hoe ISDS zich vanaf de jaren ’90 ontwikkeld heeft. Uit de cijfers blijkt dat een selecte groep van vijftien arbiters keer op keer wordt aangesteld. Bij 62,5% van alle zaken zitten één of meer van hen in het tribunaal. Ze komen uit westerse landen – maar de miljardenboetes zijn vooral voor ontwikkelingslanden en landen in Oost-Europa.
Meer verhalen
De komende weken verschijnen op oneworld.nl/isds en groene.nl/isds nog meer verhalen over de mannen achter ISDS (25 november 2015 in De Groene Amsterdammer), hoe een Amerikaans mijnbedrijf de wet omzeilde in Indonesië met hulp van Nederland (1 december 2015 in OneWorld) en hoe oliereuzen ISDS gebruiken om Venezuela te straffen (5 december 2015 online).