Moleculair biologisch onderzoek van de Radboud Universiteit Nijmegen heeft mogelijkheden opgeleverd voor de ontwikkeling van een nieuwe behandelmethode voor een zeer kwaadaardige agressieve hersentumor, glioblastoma multiforme (GBM) geheten. ‘Patiënten hebben een prognose van twaalf tot veertien maanden. Daarna is het vaak afgelopen,’ schetst universitair docent en onderzoeksleider dr. William Leenders. Het onderzoek is mede gefinancierd door de Hersenstichting.
Jaarlijks wordt bij een kleine duizend mensen de diagnose GBM gesteld. Leenders: ‘Een groot probleem bij deze tumor is dat hij lange uitlopers vormt. Die verspreiden zich langs de zenuwbanen door de hersenen. De tumor krijgt zo de vorm van een soort spin. Het “lijf” kun je operatief verwijderen maar de “poten”, de uitlopers, blijven achter. Je kunt in de hersenen niet onbeperkt snijden.’ Het onderzoek van Leenders heeft een zogeheten platformtechnologie opgeleverd die het mogelijk maakt een bijzondere soort antilichamen te ontwikkelen. Deze antilichamen – vanwege hun minuscule omvang nanobodies genoemd – schakelen bloedvaatjes uit die door hersentumoren als het ware zijn gekaapt. De tumorcellen verliezen daardoor hun voedingsbron en sterven af.
Nader onderzoek is nodig voordat patiënten ervan kunnen profiteren, maar de verwachtingen zijn hooggespannen. Reden voor de universiteit om geld beschikbaar te stellen voor vervolgonderzoek. ‘Om zover te komen was de Hersenstichtingsubsidie ontzettend belangrijk,’ zegt Leenders. ‘Zonder die steun hadden we de nu afgeronde fase niet rond gekregen.’ Omdat GBM zich manifesteert als een meerkoppig monster, zal volgens Leenders geen enkele therapie alleen volstaan. Voorlopig betekent het: opereren, chemo- en radiotherapie.
Leenders’ opgave voor de komende tijd is om verder te gaan met de selectie van nanobodies die tumoren kunnen herkennen zonder dat er ongewenste bijeffecten zijn op andere plaatsen. ‘Het zal nog wel vijf tot tien jaar duren voor de eerste nanobodies beschikbaar zijn voor patiënten.’ Leenders ziet ook mogelijkheden om aan de nanobodies toxische of radioactieve eigenschappen te hangen, voor zowel diagnostische als behandeldoeleinden. Hierdoor kan het middel precies op de goede plaats komen en dat zou grote winst zijn, zeker bij deze moeilijk bereikbare tumoren. Ook voor andere vormen van kanker ziet hij met de ontwikkeling van nanobodies interessante nieuwe mogelijkheden in het verschiet.