Laatst was ik in de mooie boekhandel Rozhanitsa in Kampen. Ik was daar voor een workshop en in de pauze liep ik wat langs de rijen boeken. Niet dat ik ergens naar op zoek was, het was meer een manier om de tijd te doden. Ik pakte een boek van Ap Dijksterhuis: “ Het slimme onbewuste”. Waarom dit boek? Was het de mooie blauwe kleur en het plaatje van de ijsberg wat me aansprak? Of was ik onbewust op zoek naar een boek over een thema waar ik onbewust al een tijd mee bezig was, namelijk het onbewuste?
Ik kocht het boek in de hoop antwoorden te vinden op dit soort vragen. Ap toont, aan de hand van diverse psychologische experimenten, aan dat ons bewustzijn maar een schamel onderdeel is van ons brein. Het is traag en loopt vaak nogal achter de feiten aan. Ons onbewuste speelt een veel grotere rol bij gedrag, beoordeling van mensen en situaties, en gevoel. Ons bewustzijn is als het topje van de ijsberg , dat stukje dat boven de zeespiegel uitsteekt en dus waarneembaar is, dat wat we bewust meemaken, ervaren.
Op zich is die informatie niet nieuw. Zo wisten we bijvoorbeeld al dat eetgedrag bestaat uit vele keuzemomenten op een dag, waarbij slechts weinig keuzes bewust gemaakt worden. Ja, als we weer starten met een nieuwe lijnpoging gaan we even heel bewust kiezen. Maar we merken al snel hoe lastig het is om daar continu bewust mee bezig te zijn. Na twee weken neemt ons onbewuste het weer grotendeels over.
Maar hoe meer we weten over het enorm goed functionerende onbewuste hoe meer we in de ban raken van Mindfullnes. We willen juist bewust beleven, bewust voelen, ruiken en ervaren. Met volle aandacht leven in het hier en nu. Maar kan dat eigenlijk wel? En is het wel nodig.?
Compilatie key-note van Prof.dr. Ap Dijksterhuis tijdens NOBCO Conferentie 2010.
Als counsellor werk ik met mensen die hun gedrag op wat voor manier dan ook willen veranderen. Vaak vragen ze waarom dat zo moeilijk is; “ Ik wilde dat het eens wat meer van zelf ging, zonder dat ik er zo vreselijk hard bij na moet denken.” Traditioneel gaat men bij gedragsverandering uit van deze volgorde: Eerst ontstaat er onbewust probleemgedrag. Dan wordt je bewust van het probleemgedrag. (Dat is een belangrijke taak van het bewustzijn: aan de bel trekken als er iets niet goed gaat of dreigt te gaan.) We gaan bewust het gedrag veranderen. Dan flink doorzetten zodat het nieuwe gedrag een soort gewoontegedrag gaat worden, en dan kan het onbewuste het weer overnemen. Vanaf dan wordt het pas wat makkelijker. Dat is me nogal een proces.
Zou het niet handiger zijn als we het onbewuste stiekem wat meer manipuleren zodat we onbewust richting beter gedrag gaan. Ap Dijksterhuis geeft in zijn boek aan dat we prima manipuleerbaar zijn, door middel van ‘primen.’ Op korte termijn wordt ons gedrag beïnvloed door woorden of beelden. Bij Mac Donalds weten ze dat allang. Door ons op het juiste moment de gele M te tonen en kleurijke foto’s van Bic Macs en ijsjes leiden ze ons zo door de MacDrive.
Als we de gang naar de school of bedrijfskantine nu eens vol hangen met foto’s van slanke mensen, groene blaadjes sla, en woorden als gezond, fit en sportief, zouden we dan vanzelf gezonder gaan eten? Kunnen er geen supermarkten komen waar we ‘geprimed’ worden om zonder nadenken gezonde etenswaren in ons wagentje te gooien?
Ik zou zeggen, Albert Heijn en Jumbo: Doe er wat mee!!
Tineke Puyenbroek, counsellor en diëtist
