Materialisme en eenzaamheid versterken elkaar en kunnen mensen gevangen houden in een neerwaartse spiraal.
Fotocredits: Ktoine (cc).
Maar niet alle vormen van materialisme hebben ditzelfde negatieve effect.
Eén vorm van materialisme kan de negatieve spiraal doorbreken: ‘happy hedonism’– de liefde voor een luxe en comfortabel leven, het genieten van het kopen, het gewoon fijn vinden om een consument te zijn met lekkere spullen.
De vrolijke hedonist is minder eenzaam dan anderen, zo blijkt uit onderzoek van hoogleraar Marketing Rik Pieters van Tilburg University.
Terwijl materialisme waarbij bezittingen dienen als een maat voor maatschappelijk succes (“hoe meer ik heb, hoe beter ik ben”) of als noodzakelijk ‘medicijn voor geluk’ (“als ik meer heb, dan word ik gelukkiger”) eenzaamheid bevorderen, heeft ‘happy hedonism’ juist een temperend effect op gevoelens van sociale uitsluiting, aldus Rik Pieters. Hij onderzocht de verbanden tussen materialisme en eenzaamheid bij een grote representatieve steekproef van de Nederlandse bevolking.
Fotocredits: Porto Bay Hotels & Resorts (cc)
Dat materialisme – het toekennen van veel waarde aan fysieke bezittingen – sociale relaties kan verdringen, is een veelgehoorde speculatie, net als het omgekeerde verband: eenzame mensen gaan meer waarde hechten aan materiële zaken. Maar, zegt Pieters: “Empirisch bewijs over de mate waarin eenzaamheid en materialisme hand in hand gaan, was zeldzaam.”
Zijn onderzoek ‘Bidirectional Dynamics between Materialism and Loneliness?’, binnenkort gepubliceerd in het vooraanstaande tijdschrift Journal of Consumer Research, beslaat een periode van zes jaar (2005 tot 2010). In deze periode bevroeg hij vijf keer het consumentenpanel van onderzoeksbureau CentERdata over materialisme en eenzaamheid.
In zijn analyse van de verzamelde data maakt Pieters inzichtelijk hoe in de loop van tijd beide kenmerken – onder invloed van elkaar – sterker of minder sterk werden. In de gemiddeldes schuilen niet zo veel verrassingen. “Over de hele linie nam het materialisme in die jaren licht af en bleef de mate van eenzaamheid ongeveer gelijk”, aldus Pieters.
Types materialisme
Opmerkelijk zijn echter de individuele verschillen in ontwikkeling. Pieters: “De verschillen worden duidelijk wanneer we naar drie subtypes van materialisme kijken. In het eerste subtype staat het verwerven en bezitten van bezittingen centraal: mensen genieten van het kopen en hebben van spullen. Het tweede subtype draait om het vergelijken van jezelf met anderen: bezittingen worden beschouwd als een maat voor maatschappelijk succes. In het derde subtype van materialisme zijn bezittingen een geneesmiddel om een gelukkiger leven te krijgen; ze worden gebruikt als een drug of medicijn.”
Tekort
Het is de eerste vorm van materialisme – ‘happy hedonism’ – die niet past in de algemene hypothese dat materialisme tot meer eenzaamheid leidt. “Die andere twee vormen hebben wel die invloed”, aldus Pieters. “Je zou ook kunnen zeggen: dat zijn de negatieve vormen van materialisme, ze gaan uit van een waargenomen tekort. Genieten van het kopen, het leuk vinden om geld uit te geven aan rare en leuke dingen, daar schuilt niet die potentiële sociale frustratie in die de andere twee vormen wel kenmerkt.” De vrolijke hedonist is niet méér maar juist minder eenzaam dan anderen.
Leeftijd en sexe
Leeftijd blijkt ook van invloed te zijn op materialisme. Het niveau van ‘overall’ materialisme was het laagst bij 48-jarigen, en hoger bij jongere en oudere deelnemers aan het onderzoek. Leeftijd was echter niet van invloed op de groei in het ‘overall’ materialisme. “Mensen blijken zich ook eenzamer te voelen als ze ouder worden”, stelt Pieters. “Daarnaast ontdekten we dat alleenstaande mannen zich vaker eenzaam voelen dan anderen. Zij zoeken hun geluk vooral in het aanschaffen van bezittingen als middel om gelukkig te worden, zien materialisme als medicijn.” Dit blijkt echter voor hen ook niet te werken: ze blijven relatief gezien eenzamer dan anderen.
Verbinden
Bezit nastreven als een geluksmedicijn of als een maatstaf voor maatschappelijk succes leidt voor iedereen tot eenzaamheid. Maar bezit nastreven vanwege het genot van de fijne spullen en het comfortabele leven dat daarbij hoort, dat past juist in een sociale levensstijl die eenzaamheid bestrijdt. Pieters: “Hedonisme verbindt mensen.”
Materialisme en eenzaamheid versterken elkaar – http://t.co/YSaNirUIHA – #hedonisme, #psychologie
— Gezondheidskrant (@Gezondheidskrnt) July 22, 2013