Leo van Wissen: ‘De vergrijzing is een zegen’

Nederlanders zijn veel te somber over de vergrijzing, vindt economisch demograaf Prof. dr. Leo van Wissen van de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Natuurlijk levert de vergrijzing problemen op. Maar dat is minder dan de helft van het verhaal’, aldus Van Wissen. ‘Het is tijd ook de positieve kant van de vergrijzing te belichten.’

De vergrijzing is een succesverhaal. Dat is de boodschap van Van Wissen. ‘Eerder gingen we op ons zestigste dood. Nu leven we nog 25 jaar langer, en met veel plezier’, zegt de demograaf. ‘Dat is een prachtige verworvenheid van onze samenleving. Laten we dan ook de consequenties daarvan blijmoedig dragen.’

Consequenties
Ook Van Wissen ziet de consequenties van de vergrijzing. De babyboomers kregen minder kinderen dan de generatie voor hen. ‘Dus als zij met pensioen gaan, zijn er meer gepensioneerden en minder werkzame mensen dan we gewend waren. Bovendien leeft men langer.’ In de doemscenario’s wordt ruimschoots aandacht besteed aan de afnemende dekkingsgraad van de pensioenen en de groeiende kosten voor de gezondheidzorg.

Zonnige kant
Maar Van Wissen ziet ook de zonnige kant van de vergrijzing. ‘We kijken vooral naar kosten. Die worden inderdaad hoger als men langer leeft. Maar daar staan inkomsten tegenover, vaak niet-materiële.’ Van Wissen doelt op de toenemende levensverwachting en de toename van het aantal jaren dat men gemiddeld in goede gezondheid leeft. ‘Als je na je zestigste nog heel wat jaren een mooi bestaan hebt, moet je niet gaan klagen over iets hogere kosten. Dat is alsof je meer vakantiedagen krijgt en dan klaagt over hoe duur dat allemaal is.’

Ook over de pensioenen is hij positief. ‘Nederland heeft een van de grootste pensioenspaarpotten ter wereld: 700 miljard euro’, illustreert Van Wissen. ‘In traditionele economische modellen betalen bedrijven salarissen en komt een deel terug als consumptie. Straks komt veel pensioengeld vrij voor consumptie, zonder dat bedrijven dat eerst als loon hoeven te betalen. Dat is een enorme stimulans voor de economie.’

Verkeerde beslissingen
De onevenredige aandacht voor de kosten van vergrijzing kan leiden tot verkeerde beslissingen, waarschuwt Van Wissen. ‘De opbrengstenkant, vooral de niet-materiële opbrengsten, zitten onvoldoende in onze beslissingen. Door alleen op kosten te sturen, besluit een regering al snel tot bezuinigen, bijvoorbeeld op de gezondheidszorg. Terwijl gezondheid een belangrijk deel van onze welvaart is. Ik vind dat dat best wat mag kosten.’

Politici hebben er baat bij de gevaren van vergrijzing te benadrukken, stelt Van Wissen. ‘Als je iedereen doordrenkt met de boodschap dat bezuinigen onontkoombaar is, zal men eerder geneigd zijn akkoord te gaan met vervelende maatregelen.’ Toch ziet Van Wissen ook de toekomst van zijn positieve boodschap zonnig in. Hij pleit allereerst voor vervanging van het woord vergrijzing, ‘een grauwe, grijze term’. ‘Iets als ‘langer leven’ zou beter zijn.’

Forever young-generatie
Verder zullen de babyboomers het negatieve beeld dat die langer levende ouderen oproepen wel bijsturen, vermoedt Van Wissen. ‘De babyboomers hebben een mobieltje, hobby’s en veel geld te besteden. Ze zijn actief in de samenleving. Het zijn heel andere ouderen dan de bejaarden die we eerder kenden’, zegt Van Wissen. ‘De forever young-generatie die nu met pensioen gaat, is een spraakzame generatie, die ook in de jaren ’60 voor een grote omwenteling in de maatschappij zorgde. Ik denk dat het beeld over de vergrijzing de komende tien jaar wel verbetert.’

Curriculum Vitae
Prof. dr. L.J.G. (Leo) van Wissen is hoogleraar Economische Demografie en tot voor kort vice-decaan van de faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen. Daarnaast is Van Wissen sinds vorig jaar directeur van het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut (NIDI) in Den Haag. Van Wissen studeerde sociale geografie aan de Vrije Universiteit Amsterdam, waar hij later promoveerde aan de faculteit der Economische Wetenschappen en Econometrie. Hij werkte onder meer aan de Amerikaanse University of California en de Belgische Université Catholique de Louvain.