Wanneer een bepaald type eiwit in de cel begint samen te klitten, kan dat leiden tot kanker. Dat blijkt uit onderzoek onder leiding van wetenschappers Frederic Rousseau en Joost Schymkowitz, beiden verbonden aan Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB), Vrije Universiteit Brussel en K.U.Leuven. Het proces, dat voornamelijk bekend is van de ziekte van Alzheimer en de dollekoeienziekte, speelt een rol bij een zesde van alle kankergevallen. De resultaten verschijnen in het tijdschrift Nature Chemical Biology.
p53 speelt centrale rol bij bescherming tegen kanker
Centraal in het onderzoek staat het eiwit p53, dat een sleutelrol speelt bij de bescherming tegen kanker. Werkt p53 naar behoren, dan houdt het de deling van de cellen in de hand. Valt de controle door p53 weg – bijvoorbeeld door een mutatie in het eiwit — dan beginnen de cellen ongecontroleerd te delen en kan er een tumor ontstaan. Bij zowat de helft van de kankergevallen worden er veranderingen (mutaties) in p53 waargenomen. Het eiwit is dan ook een belangrijk doelwit voor het ontwikkelen van nieuwe kankertherapieën.
Gemuteerd p53 vormt klitten van eiwitten
“We hebben een compleet nieuw mechanisme blootgelegd betrokken bij het ontstaan van kanker,” zeggen Joost Schymkowitz en Frederic Rousseau, beiden verbonden aan VIB , Vrije Universiteit Brussel en K.U.Leuven. “Mutaties in p53 zorgen ervoor dat het eiwit zijn beschermende functie verliest. De eiwitten veranderen van vorm, haken in elkaar en klitten samen.
Het actief p53 verdwijnt uit de cel en kan zijn controlefunctie niet langer naar behoren uitvoeren.” Het mechanisme is vastgesteld bij ongeveer een derde van de mutaties in p53 (of een zesde van alle kankergevallen).
Complete switch van karakter
De mutaties zorgen er bovendien voor dat p53 een volledig ander karakter krijgt. Van een beschermende factor verandert het gemuteerde p53 in een stof die de groei van tumoren net versnelt. Het haakt zich ook vast aan andere controlestoffen (p63 en p73) in de cel, waardoor die hun functie verliezen.
Andere eiwitten aan de basis van kanker en alzheimer
Alhoewel het onderliggende principe — eiwitten die in elkaar haken — gelijkloopt bij bepaalde kankers en andere ziekten zoals alzheimer of de dollekoeienziekte, hebben de ziekten verder niets met elkaar te maken. Bij kanker leidt het samenklitten van het eiwit p53 tot ongecontroleerde celgroei. Bij alzheimer zorgt het samenklitten van het eiwit beta-amyloide tot het afsterven van hersencellen.
Vragen van patiënten
Mensen die medische vragen hebben over dit onderzoek, kunnen daarvoor terecht bij VIB via patienteninfo@vib.be.
Onderzoeksteam
Dit onderzoek werd uitgevoerd door Jie Xu onder leiding van Frederic Rousseau en Joost Schymkowitz van VIB, Vrije Universiteit Brussel en K.U.Leuven. Ook Jean-Christophe Marine en Diether Lambrechts van VIB-K.U.Leuven werkten eraan mee.
Wetenschappelijke publicatie
Jie Xu et al, Gain of function of mutant p53 by coaggregation with multiple tumor suppressors, Nature Chemical Biology (DOI:10.1038/nchembio.546)
Financiering
Dit onderzoek kwam tot stand dank zij de steun van onder meer FWO, Chinese Science Council en VIB.