Politieke en maatschappelijke organisaties in Nederland moeten zich actief gaan mengen in het debat over synthetische biologie. Dat zegt het Rathenau Instituut in het verschenen rapport ‘Politiek over leven. In debat over synthetische biologie‘. Synthetische biologie is een veelbelovend wetenschapsgebied, dat kan bijdragen aan het oplossen van maatschappelijke problemen zoals de energiecrisis. Als we de kansen van dit wetenschapsgebied willen benutten, moet nu de dialoog van start over eventuele zorgen en risico’s.
Goedkope medicijnen van kunstmatige bacteriën; biobrandstof van genetisch gemodificeerde super algen; fluorescerende kippeneieren en zelfs een levende mammoet.
De ambities liegen er niet om. Synthetisch biologen gebruiken genetisch materiaal (DNA) als bouwstenen voor het ontwerpen van nieuwe biologische systemen. Daarmee denken ze te kunnen bijdragen aan het oplossen van problemen op het gebied van energie, klimaat en gezondheid. Synthetische biologie lijkt een grote bijdrage te kunnen gaan leveren aan de gewenste overgang naar een bio-economie: een economie die drijft op landbouw, hout en algen, in plaats van op fossiele brandstoffen.
Het Rathenau Instituut betoogt dat de synthetische biologie te belangrijk is om alleen aan wetenschappers en bedrijfsleven over te laten. Naast kansen zijn er namelijk ook dilemma’s en zorgen. Hoe ver mogen wij ingrijpen in leven? Overzien we de gevolgen wel? Nieuw onderzoek van het Rathenau Instituut laat zien dat in het buitenland de echo’s uit eerdere bio- en nanotechnologiedebatten weerklinken in discussies over synthetische biologie. In Nederland, daarentegen, blijft het stil. Ten onrechte, vindt het Rathenau Instituut, want nu kunnen partijpolitieke en maatschappelijke organisaties nog invloed uitoefenen op de gewenste richting van de technologie.
Het Rathenau Instituut pleit daarom voor meer betrokkenheid van politieke en maatschappelijke organisaties bij de ontwikkelingen in de synthetische biologie. Samenspraak tussen wetenschap, politiek, NGO’s en bedrijfsleven vergroot de kans op maatschappelijk gewenst onderzoek. Belanghebbenden moeten om de tafel om maatschappelijke doelen en voorwaarden te formuleren. Wat willen we met synthetische biologie bereiken en onder welke voorwaarden? Wat zijn de innovatieprioriteiten? Hoe zorgen we voor maatschappelijk vertrouwen in- en draagvlak?
Volgens Rathenau Instituut zijn de volgende aandachtspunten van belang:
Macht en zeggenschap
Internationale NGO’s maken zich zorgen over patenten in de synthetische biologie. Ze vrezen een dreigende monopolisering van kennis door grote bedrijven. Dit kan maatschappelijke achterdocht en weerstand veroorzaken. Ook is er de vrees dat patenten leiden tot versterking van bestaande economische ongelijkheden in de wereld.
Duurzaamheid en natuurlijkheid
Voor een bio-economie moeten we biomassa veel slimmer en efficiënter gaan gebruiken. Dit vergt nieuwe en ingrijpendere vormen van modificatie en maakbaarheid van bacteriën en planten. De waarde van ‘duurzaamheid’ zal hier botsen met die van ‘natuurlijkheid’.
Risico’s en regulering
Vertrouwen in de veiligheid is een belangrijke voorwaarde voor publiek draagvlak. Bekeken moet worden of de bestaande regelgeving voldoet – en blijft voldoen – voor de beoordeling van veiligheidsrisico’s. Ook moet er worden nagedacht hoe we risico’s van misbruik tijdig signaleren. Vertrouwen we daarbij op gedragscodes en zelfregulering, of moet dat anders worden geregeld?
• Reageer op de volgende stelling: ‘Synthetische biologie is de oplossing voor maatschappelijke problemen’.