Er is ons land nog veel winst te behalen op het gebied van gezondheidspreventie. Niet zozeer door het aanbieden van nog meer bevolkingsonderzoek en zelftests, maar door het faciliteren van een gezonde leefstijl, minder en gevarieerder eten, meer bewegen en stoppen met roken. De overheid moet zich hierin veel actiever opstellen en overbodige screening en gezondheids-apk’s blijven verbieden.
Dat stelde professor mr. Jos Dute, bijzonder hoogleraar Gezondheidsrecht aan de Radboud Universiteit Nijmegen in zijn oratie op woensdag 18 september 2013.
Volgens Dute wordt over preventie nu nog te veel gedacht in termen van beleid en te weinig in termen van juridische aanspraken. Preventie is een recht van het individu en de overheid moet zich maximaal inspannen om dat recht te verwezenlijken: “Minister Schippers zegt te gemakkelijk dat preventie de eigen verantwoordelijkheid van het individu is, terwijl het juist haar taak is om ervoor te zorgen dat iedereen die verantwoordelijkheid ook daadwerkelijk kan nemen. Gezond leven moet veel meer worden gefaciliteerd.”
Overbodige screening
De Nederlandse gezondheidszorg kent een goed en verantwoord collectief aanbod van gezondheidsscreening, waarvan voor- en tegenargumenten zorgvuldig zijn afgewogen, en waarbij de bevolking zorgvuldig wordt geïnformeerd. Daar is niets mis mee, zegt Dute.
Zijn zorg betreft het overbodige aanbod aan zelftests en bodyscans. “Mensen kopen daarmee schijnveiligheid. Met zo’n test ga je heel ongericht zoeken naar mogelijke afwijkingen of defecten, terwijl je nergens last van hebt. Dat geeft veel onrust en extra kosten. Want ook al betalen mensen deze testen en bodyscans zelf, er komt vaak weer nieuw onderzoek uit voort en die kosten komen wel voor rekening van het collectief.”
Dute vindt dat de minister zich hierin veel nadrukkelijker moet opstellen: investeren in zinvolle screening en het verbod op zinloze screening zoals total bodyscans handhaven. Om te voorkomen dat mensen naar buurlanden gaan om zich alsnog te laten screeenen is het noodzakelijk om de argumenten voor zo’n verbod zorgvuldig te communiceren en uit te dragen.
Vaccinaties, wettelijk kader maar niet verplicht
Een van de meest succesvolle preventieprogramma’s van de afgelopen vijftig jaar is het Rijksvaccinatieprogramma (RVP), waarbij kinderen worden ingeënt tegen twaalf infectieziekten en waarmee veel ernstige ziekten voorkomen worden. Dit Rijksvaccinatieprogramma kent geen wettelijk kader en zou dat wel moeten krijgen, meent de hoogleraar. Daarin moeten worden vastgelegd: criteria voor opname in het RVP, besluitvormings- en uitvoeringsstructuur en compensatie bij schade die al of niet het gevolg is van een fout.
Dute is geen voorstander van verplichtstelling van vaccinatie: “Het gaat om een heel klein deel van de bevolking, dat vanwege hun overtuiging niet wil meewerken. Maar deze mensen zijn vaak wel bereid om hun gedrag aan te passen zodat de ziekte zich niet verder verspreidt. Kinderen binnen houden, bijvoorbeeld. Daar bereik je veel meer mee dan met dwang. Een vaccinatieplicht is in feite een zwaktebod”.
Investeren in preventie
Minder nadruk op curatieve zorg en meer aandacht voor preventie, dat is Dutes boodschap. In zijn oratie roept hij de overheid op veel meer dan nu het geval is te investeren in anti-rookmaatregelen en de druk op te voeren om rokers te laten stoppen. Ook ziekenhuizen moeten veel meer doen aan preventie. Jaarlijks lopen zo’n 30.000 patiënten daar vermijdbare gezondheidsschade op en overlijden 1700 patiënten onnodig.
Jos Dute
Prof. mr. J.C.J. (Jos) Dute (1956) is bijzonder hoogleraar Gezondheidsrecht aan de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Radboud Universiteit Nijmegen en daarnaast werkzaam als lid van het College voor de Rechten van de Mens. Hij is lid van onder meer het Regionaal Tuchtcollege voor de Gezondheidszorg te Zwolle, de Centrale Commissie Mensgebonden Onderzoek en de Regionale Toetsingscommissie voor Euthanasie en Hulp bij Zelfdoding voor Noord-Brabant en Limburg.
"Handhaaf verbod op gezondheids-apk’s" – http://t.co/OzfDyc1Xk9 – @RUNijmegen, #gezondheid
— Gezondheidskrant (@Gezondheidskrnt) September 29, 2013