Mw. prof.dr. G.J. Navis: ‘Grote gezondheidsrisico’s door te hoog zoutgehalte in eten’

Het voedsel in Nederland bevat veel te veel zout. Zoveel dat het mensen vrijwel onmogelijk wordt gemaakt om gezond te eten, zegt Gerjan Navis, hoogleraar experimentele nefrologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘De gevolgen hiervan zijn subtiel, maar beslist niet goed voor de gezondheid’, aldus Navis. ‘Iemand die aanleg heeft voor een hoge bloeddruk of hart- of nierproblemen loopt hierdoor aanzienlijke risico’s.’

Ook als je zelf de zoutpot laat staan tijdens het eten en het koken, krijg je zout binnen. Navis: ‘Zo’n tachtig procent van het zout dat we binnen krijgen zit verstopt in voedsel. Iemand met een gezonde eetlust krijgt daardoor per dag vijf tot zes gram teveel binnen. Zo zit in een pizza soms genoeg zout voor een paar dagen; maar liefst twintig gram! Op de korte termijn merk je daar weinig van, maar op latere leeftijd zijn de gevolgen enorm.’

Hart- en nierschade
Voor de gevolgen van een overvloedige zoutinname daadwerkelijk merkbaar worden kunnen behoorlijk wat jaren verstrijken, omdat hart- en nierschade nu eenmaal ziektes van de oudere leeftijd zijn. Navis: ‘Op jongere leeftijd merk je zelf niets van zo’n dagelijks zoutoverschot. Zelfs als je aanleg hebt voor een hoge bloeddruk kan dat tot op latere leeftijd ongemerkt blijven. Gedurende die jaren kan zich echter ongemerkt schade aan hart en bloedvaten en nieren ontwikkelen – die je dan helaas pas bemerkt als de schade aanzienlijk is.

Ouderdomdiabetes
Een voorbeeld van een ziekte waarbij overmatig zoutgebruik vermoedelijk een rol speelt bij dat stiekeme ontstaan van hart- en nierschade is diabetes type 2; een ziekte die vooral optreedt op oudere leeftijd, en die meestal wordt voorafgegaan door een lange periode van overgewicht. ’Op het moment van diagnose heeft de helft van deze mensen al hart- en nierschade: schade die ruim dertig jaar ongemerkt is opgebouwd. Uit ons onderzoek weten we,dat overmatig zout in de fase van overgewicht leidt tot extra belasting van het hart en de nieren, Dat zou dus een belangrijke factor kunnen zijn bij de later gevonden hart- en nierschade, juist omdat het ongemerkt jarenlang aanwezig is,

Smaakontwikkeling
Traditioneel gezien wordt zout gebruikt als preservatiemiddel tegen voedselbederf. ‘Tegenwoordig hebben we daar de koelkast voor. Zoveel zout in ons eten is dus helemaal niet nodig.’ Dat ons eten toch steeds meer zout bevat heeft vooral te maken met de smaakontwikkeling. Zout is een smaak waaraan je went. ‘We zijn inmiddels zo gewend aan zout eten, dat we eten met minder zout al snel als smakeloos ervaren. Het goede nieuws is echter, dat je smaak zich ook weer aanpast als je een poos goed zoutbeperkt hebt gegeten’

Voedingsmiddelenindustrie
Dat het zoutgehalte omlaag moet is ook doorgedrongen tot de voedingsmiddelenindustrie. Navis: ‘Er wordt over gepraat, ook samen met de overheid en in internationaal verband, maar er is geen producent die het in zijn hoofd haalt om als eerste minder zout in zijn producten te doen. Iets dat als smakeloos wordt ervaren, verkoopt niet. En de schoorsteen moet toch roken.’ De oplossing zit hem in samenwerken; het zoutgebruik in de hele voedselindustrie gelijktijdig aanpassen. Maar voor er zo’n akkoord is bereikt in de voedingsmiddelenindustrie is zijn we hoogstwaarschijnlijk jaren verder, vreest Navis.

Targets stellen
De overheid zou volgens Navis veel actiever moeten optreden. ‘Harde targets stellen, zodat we over vijf jaar minstens één gram minder zout per dag binnenkrijgen en nog weer vijf jaar later nog een gram minder’, aldus Navis. ‘Targets stellen kan ook voor de Co2 uitstoot, dus waarom niet met het zoutgehalte in ons eten. In de urine is goed te meten hoeveel zout iemand eet, we doen dat zelf bijvoorbeeld in het grote Lifelines onderzoek. Die gegevens zijn uitstekend bruikbaar om te zien waar we staan, en waar moeten worden bijgestuurd.

Verse ingrediënten
Natuurlijk kunnen mensen ook zelf iets doen aan hun zoutinname. Geen kant-en-klaar maaltijden en halffabricaten, maar zelf koken met verse ingrediënten helpt bijvoorbeeld al enorm. Helaas bereik je mensen nauwelijks met deze boodschap’, ziet Navis. ‘Dat zie je net zo goed bij preventieve campagnes tegen roken en alcoholmisbruik, Juist de groep mensen die het meest baat heeft bij een andere levenswijze bereik je het slechtst: mensen met een lage opleiding en weinig geld.’

Gezonde leefstijl
Zorg dat gezond eten met minder zout makkelijk wordt gemaakt. Je kunt wel zeggen dat mensen meer moeten bewegen, maar pas als je het ze makkelijk maakt om dat daadwerkelijk te doen – denk aan meer trapveldjes in de stad of minder liften – heeft het daadwerkelijk effect. Zo werkt het ook met eten, stelt Navis. Zorg dat gezond eten met minder zout makkelijker beschikbaar is. ‘De belangstelling voor gezondheid is enorm, maar alleen door het mensen makkelijker te maken om ook daadwerkelijk voor gezond te kiezen, houden ze een gezonde leefstijl vol.’

Curriculum Vitae
Prof.dr. Gerjan Navis (Groningen, 1956) studeerde Geneeskunde aan de RUG. Ze is internist internist-nefroloog, en werkt als hoogleraar Experimentele Nefrologie binnen de faculteit der Medische Wetenschappen van de RUG.

Plaats een reactie