Op de wereld worden veel verschillende talen gesproken, maar er bestaat een onderliggend taalsysteem, waarin iedereen op dezelfde manier zinnen bouwt. Dit blijkt uit het promotieonderzoek van Marieke Schouwstra. In een experiment waarbij zij sprekers van verschillende talen liet communiceren zonder woorden, bleken de proefpersonen de boodschap die ze moesten overbrengen allemaal op dezelfde wijze te structureren.
Schouwstra voerde een experiment uit waarin mensen met verschillende moedertalen werd gevraagd te communiceren met behulp van alleen gebaren, zonder te spreken. De proefpersonen waren dus genoodzaakt om te improviseren. Daarbij bleek de structuur van hun uitingen te worden bepaald door de betekenis van datgene waarover ze communiceerden.
Zo wordt een persoon die een actie uitvoert altijd eerder genoemd dan degene die de actie ondergaat. Bijvoorbeeld: een gebeurtenis waarin een piraat een olifant duwt wordt uitgebeeld als PIRAAT-OLIFANT-DUWEN (en dus niet als ‘olifant-piraat-duwen’). Ruimtelijke handelingen (gooien, duwen, trekken) worden altijd achteraan in de uiting geplaatst, maar mentale handelingen (denken, dromen) in het midden van de uiting. Een situatie waarin een prinses een vaas laat vallen wordt uitgebeeld als PRINSES-VAAS-LATEN VALLEN, maar een situatie waarin een prinses droomt over een vaas wordt uitgebeeld als PRINSES-DROMEN-VAAS.
Nieuwe invalshoek in debat over ontstaan van taal
In het debat over het ontstaan van taal is een van de belangrijkste vragen waar de complexe grammaticale regels van hedendaagse talen vandaan komen. Hierover zijn veel hypotheses opgeworpen, maar geen daarvan is bevredigend. De improvisatie-experimenten laten een nieuwe mogelijkheid zien: dat complexe grammatica is ontstaan via een stadium waarin er geen harde regels voor zinsbouw waren, maar wel organisatorische principes gebaseerd op betekenis. Volgens dit scenario hebben grammaticale regels hun oorsprong in betekenis, en dit biedt een aantrekkelijk alternatief voor de bestaande hypotheses. Bovendien heeft een experimentele aanpak als groot voordeel dat er veel bewijsmateriaal verzameld kan worden.
Promotie
Promovendus: Marieke Schouwstra
Proefschrift: Semantic Structures, Communicative Strategies and the Emergency of Language
Promotor: Prof. dr. Henriëtte de Swart
Datum: 30/11/2012