Rechtvaardigheid is een intrigerend fenomeen. Wellicht met name omdat het een universele waarde betreft waarover mensen dezelfde ideeën lijken te hebben, terwijl mensen op individueel niveau juist sterk kunnen verschillen in hun opvattingen wat rechtvaardig is en wat niet. Dergelijk egocentrisme, in de zin dat een persoon zijn omgeving waarneemt, ervaart en beoordeelt vanuit zichzelf en dat het ‘zelf’ hierdoor ook betrokken is bij reacties op rechtvaardigheid, staat centraal in het proefschrift van Annemarie Loseman.
Loseman beschrijft in haar dissertatie experimenteel onderzoek naar de zelfgerelateerde aspecten van rechtvaardigheid. Allereerst zijn mensen gemotiveerd om een positief zelfbeeld te hebben en blijkt uit dit proefschrift dat zij rechtvaardigheid, dat op hen is gericht, gebruiken als een bron van informatie over zichzelf. Juist het beeld van zichzelf als individu blijkt hierin belangrijk te zijn, waardoor rechtvaardigheid op fundamenteel niveau vooral als een individualistische aangelegenheid moet worden gezien.
Ook zorgt zelfbedreiging ervoor dat absolute rechtvaardigheidsprincipes tijdelijk minder belangrijk worden en er juist een voorkeur ontstaat voor onrechtvaardigheid die ten goede komt aan de persoon zelf, zoals overbetaling. Een sterk onrechtvaardige situatie waarin een ander zich bevindt, kan ook zelfbedreigend zijn. Zo zijn mensen geneigd om een onschuldig slachtoffer schuld toe te kennen en daarmee de onrechtvaardigheid deels op te heffen. Deze reactie blijkt te worden versterkt wanneer mensen daarvoor een lastige taak hadden moeten doen. Daarentegen zorgt het denken door iemand aan positieve dingen over zichzelf ervoor dat deze neiging verdwijnt. Psychologische, zelfgerelateerde aspecten van de mens spelen dus een belangrijke rol in reacties op rechtvaardigheid en onrechtvaardigheid.
Promotiegegevens
Promovendus: Annemarie Loseman
Faculteit: Faculteit Sociale Wetenschappen
Proefschrift: Me, Myself, Fairness, and I: On the Self-Related Aspects of Fairness Reactions
Promotor 1: Prof. dr. K. van den Bos
Datum en tijd: 24/10/2011, 12:45 uur
Locatie: Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht