Polychloorbifenylen (PCBs) is een klasse van synthetisch organische stoffen bestaande uit 209 theoretische PCB congeneren, die verschillen in het aantal chlooratomen en de locatie hiervan aan elke fenyl groep. De dioxine-achtige PCBs (DA-PCBs) waarbij de twee fenyl groepen zich vrijwel in hetzelfde vlak bevinden en de niet-dioxine-achtige PCBs (NDA-PCBs) waarbij de twee fenyl groepen (deels) gekanteld te op zichte van elkaar staan.
Doordat de DA- and NDA-PCBs zo persistent zijn, worden ze nog steeds teruggevonden in het milieu en in de mens. Inmiddels is bekend dat PCBs (en hun metabolieten) een belangrijk effect hebben op de ontwikkeling van het zenuwstelsel, de hormoonhuishouding en de voortplanting.
Elsa Antunes Fernandes, onderzocht de effect van NDA-PCBs op het neuro-endocriene systeem . Die omvat twee belangrijk regulerende systemen in het menselijk lichaam; het zenuw- en hormoonstelsel. Interacties tussen beide systemen kan o.a. plaatsvinden via hormonen, waarbij vervolgens de aansturing van andere organen kan plaatsvinden.
GABA and GABAA receptoren behoren tot het GABA-erge systeem. Dit is het belangrijkste remmende neurotransmitter systeem in het volwassen centrale zenuwstelsel en speelt een belangrijke rol bij o.a. motorische activiteit, leren en geheugen. De resultaten die door Antunes Fernandes worden beschreven, laten een nieuw werkingsmechanisme voor NDA-PCBs zien. NDA-PCBs kunnen de GABAA receptoren activeren en kunnen ook het effect van de GABAA receptoren versterken en .
De huidige risicobeoordeling van stoffen die mogelijk een verstoring van de hormoonhuishouding kunnen veroorzaken, richt zich voornamelijk op de effecten van de oorspronkelijke (moeder)stof. Echter, biotransformatie in het lichaam zorgt voor een systemische blootstelling aan zowel PCBs als hun metabolieten. Voor zover bekend, zijn de resultaten zoals beschreven door Antunes Fernandes de eerste, die directe effecten van milieurelevante NDA-PCBs en hun (hydroxy-) metabolieten beschrijven op aromatase, één van de belangrijkste enzymen in de geslachts¬hormoonhuishouding , en de glucocorticoïd receptor. Ondanks dat metabolieten momenteel nog niet worden meegenomen in risicobeoordelingen, kan aan de hand van deze resultaten worden geconcludeerd dat PCB metabolieten een sterkere interactie kunnen hebben op de aromatase activiteit of glucocorticoïd receptor.
Promotiegegevens
Promovendus: E.C. Antunes Fernandes MSc
Faculteit: Faculteit Diergeneeskunde
Proefschrift: The neuro-endocrine effects of Non-Dioxin-Like PCBs: Filling in the gap
Promotor 1: prof. dr. M. van den Berg
Copromotor 1: dr. M.B.M. van Duursen
Copromotor 2: dr. R.H.S. Westerink
Datum en tijd: 8/7/2011, 10:30 uur
Locatie: Academiegebouw, Domplein 29, Utrecht