Hoe stabiel is onze democratie? Wat zijn haar kwetsbare kanten en waar zitten kiemen voor vernieuwing? Voor het eerst beschikken we over een samenhangende en wetenschappelijke analyse van fundamentele kwesties die de kern van onze rechtsstaat raken.
Fotocredits: Risastla (cc)
Dat is het resultaat van het NWO-onderzoeksprogramma Omstreden Democratie, dat op 20 juni 2013 wordt afgerond met een congres en de presentatie van een overzichtsbundel.
– In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is in de afgelopen vijftien jaar in de media de aandacht voor politiek inhoudelijker geworden en minder gericht op politici als persoon. Ook is de toon van het nieuws nu minder negatief dan vijftien jaar geleden.
– Westerse democratieën worden van binnenuit bedreigd doordat er ‘interactieve metaalmoeheid’ optreedt: burgers voelen zich overvraagd doordat zij voor steeds meer beslissingen medeverantwoordelijk zijn.
– Europese agentschappen schieten als paddenstoelen uit de grond en hebben verregaande bevoegdheden, hoewel zij niet gekozen zijn. Hun directeuren veroveren een aanzienlijke autonomie.
– Buiten het parlement treedt een soort representatieve onverzadigbaarheid op: het gevoel dat belangen in de Tweede Kamer onvoldoende worden behartigd, leidt tot de roep om bemoeienis van ‘onafhankelijke’ deskundigen. Waar deze falen ontstaat de vraag naar weer nieuwe vormen van belangenvertegenwoordiging.
Dit zijn enkele bevindingen uit het NWO-onderzoeksprogramma Omstreden Democratie, waaraan de afgelopen zeven jaar tientallen politicologen, sociologen, bestuurskundigen, juristen, historici, filosofen en communicatiewetenschappers hebben bijgedragen. Democratie is in dit programma breed gedefinieerd als een stelsel van betrekkingen waarin rechtszekerheid, gelijkheid en controleerbaarheid een plaats hebben en waarin machtsconflicten op vreedzame wijze worden opgelost.
Fotocredits: Risastla (cc)
Aanleiding voor het onderzoeksprogramma was dat westerse democratieën in woelig vaarwater raakten en dat elders op de wereld nieuwe staten niet vanzelfsprekend de liberale democratie omarmden, zoals wel werd verwacht. ’Vergeleken bij vijf jaar geleden is ons zicht op wat er aan de hand is in de samenleving aangescherpt’, aldus initiatiefnemer prof.dr. Remieg Aerts.
Praktische oplossingen
De ministeries van BZK, EL&I en VWS, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, de Raad voor het Openbaar Bestuur en de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling namen deel aan het onderzoeksprogramma Omstreden Democratie. Een van de doelstellingen was vanuit de onderzoeksresultaten bij te dragen aan de oplossing van politiek-bestuurlijke vraagstukken.
Democratie in crisistijd
Europese landen worden op dit moment geconfronteerd met een economische crisis. De geschiedenis leert dat juist in tijden van recessie democratische systemen kwetsbaar zijn. Onzekerheid en onbehagen zetten de rechtsstaat onder druk, cynisme en radicalisering dreigen haar te ondermijnen. Democratie is niet vanzelfsprekend, ook niet in Nederland. Ter afronding van het onderzoeksprogramma Omstreden Democratie organiseert NWO een congres rond het thema Democratie in crisistijd, vernieuwing of verval? Op 20 juni gaan wetenschappers, bestuurders en actieve burgers de dialoog met elkaar aan. Sprekers zijn Alexander Rinnooy Kan, Frank Hendriks, Karin Spaink, Saskia Dekkers, Marco Pastors en vele anderen.
Tijdens het congres neemt Fred de Graaf, voorzitter van de Eerste Kamer der Staten-Generaal, de bundel Omstreden Democratie, over de problemen van een succesverhaal in ontvangst. Deze bundel, die ook voor niet-wetenschappers interessant is, geeft een weergave van de meest diepgaande onderzoeksprojecten uit het programma Omstreden Democratie. De bundel stond onder redactie van Remieg Aerts, hoogleraar politieke geschiedenis, en Peter de Goede, senior-onderzoeker bij de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid.
De kwetsbare kanten van onze democratie – goo.gl/Lpy4O– @nwonieuws, @uitgeverijboom, #nietvanzelfsprekend
— Gezondheidskrant (@Gezondheidskrnt) 12 juni 2013