De overheid moet mensen blijven beschermen tegen de risico’s van total body scans. Omdat daarbij aandoeningen aan het licht kunnen komen die niet te voorkomen of te behandelen zijn, blijft een vergunningplicht noodzakelijk. De kans dat een total body scan kan voldoen aan de criteria voor verantwoord screenen is klein.
Dat schrijft de Gezondheidsraad in zijn donderdag 5 maart 2015 verschenen advies ‘Doorlichten doorgelicht: gepast gebruik van health checks’.
Total body scan heeft vooral nadelen
Health checks zijn onderzoeken gericht op vroege opsporing van (risicofactoren voor) aandoeningen, zonder dat daarvoor een medische indicatie bestaat. Een voorbeeld is de total body scan, waarbij het hele lichaam wordt afgebeeld. Veel mensen denken dat dit nuttig is, omdat zo eventuele ziektes in een vroeg stadium ontdekt kunnen worden. Voor een enkeling zal dat ook gelden. Ook zullen sommigen gerustgesteld worden dat ze een bepaalde aandoening niet hebben.
Maar total body scans hebben vooral nadelen. Veel mensen die zo’n scan ondergaan zullen onnodige vervolgonderzoeken of behandelingen krijgen, met alle risico’s van dien. Verder zullen vaak juist angst en ongerustheid het gevolg zijn. Dit, omdat sprake is van vals alarm, of omdat er afwijkingen worden gevonden waarvan de medische implicaties onduidelijk zijn of aandoeningen die niet te voorkomen of te behandelen zijn.
Meer keuzevrijheid bieden kan wel
De Gezondheidsraad onderschrijft de wens van de minister om mensen meer vrijheid te bieden om zelf te kiezen of ze een health check willen ondergaan. Nu is het zo dat bepaalde health checks strikt gereguleerd zijn via de Wet op het bevolkingsonderzoek. Health checks die buiten deze wet vallen, worden nu vrijwel niet gecontroleerd.
De Gezondheidsraad adviseert om hierin meer te differentiëren en afhankelijk van de risico’s die aan een bepaalde health check kleven te beoordelen welke beschermingsmaatregelen nodig zijn. Zo kan de voorwaarde worden gesteld dat een potentiële deelnemer zich eerst door een onafhankelijk arts laat voorlichten over de voor- en nadelen en de alternatieven voor een health check, of dat alleen een gecertificeerde zorgaanbieder een onderzoek mag uitvoeren. Lang niet voor alle health checks zullen beschermingsmaatregelen nodig zijn.
Vergunningplicht als uiterste maatregel
Volgens de Gezondheidsraad zou de vergunningplicht niet helemaal moeten worden afgeschaft. De raad adviseert deze meest vergaande maatregel in ieder geval te handhaven voor health checks waarbij (risicofactoren voor) ernstige aandoeningen aan het licht kunnen komen die niet te voorkomen of te behandelen zijn.
Onafhankelijk advies en toezicht
De Gezondheidsraad beveelt aan voor de advisering over gepast gebruik van health checks een onafhankelijke screeningscommissie in te stellen. De Inspectie voor de Gezondheidszorg zou verder betere mogelijkheden moeten krijgen om toezicht te houden op de uitvoering van health checks.
Meer informatie over de publicatie: Doorlichten doorgelicht: gepast gebruik van health checks (nr. 2015/05)