Vorige week meldden verschillende media dat een aantal verpleegkundigen een petitie tegen agressie in de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) is gestart. De strekking van deze petitie is dat het actieplan ‘Veilig werken in de zorg’ onvoldoende concrete streefcijfers bevat. De verpleegkundigen eisen een halvering van het aantal gevallen van agressie in vijf jaar en een van de oplossingen die zij aandragen is het overplaatsen van cliënten naar andere afdelingen.
Wat stoorde in de berichtgeving was de eenzijdige nadruk op het personeelsperspectief en de soms stigmatiserende uitlatingen richting cliënten. De samenleving roept steeds vaker om harde maatregelen om agressie tegen mensen in publieke functies tegen te gaan, maar zijn psychiatrisch cliënten echt bovenmatig agressief? In tegendeel. Uit onderzoek van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) is gebleken dat 90 procent van alle psychiatrisch cliënten nooit enige vorm van geweld gebruikt. Wel blijken psychiatrisch cliënten zelf ruim zes keer vaker het slachtoffer van geweld dan andere Nederlanders. Eenmaal opgenomen in een kliniek is de behoefte aan een veilige omgeving dus groot. Zonder iets af te willen doen aan de ernst van de situaties die zich voordoen rondom agressie in de GGZ zou naast het perspectief van het personeel ook het perspectief van de cliënten moeten worden gezet. Deze vullen elkaar namelijk aan, zorgen voor een evenwichtiger beeld van het probleem en daarnaast zal het gezamenlijk zoeken naar oplossingen veel eerder verbeteringen kunnen opleveren.
In plaats van te denken in slachtoffers en daders, of in ”wij en zij” is het veel constructiever om het overleg tussen de mensen die er verblijven en mensen die er werken te bevorderen om zo de veiligheid te vergroten. Cliënten zijn vaak heel goed in staat om aan te geven welke aanpak hen weer rustig maakt, wanneer de spanning oploopt. Dit kan bijvoorbeeld bij het opstellen van een crisissignaleringsplan worden besproken. Ook het evalueren van separaties met de cliënt kan handvatten bieden om in het vervolg geweld en agressie te voorkomen.
Verschillende projecten rond het verminderen van dwang en drang laten goede manieren zien om agressie te verminderen. Personeel trainen in het deëscaleren van agressie, meer verplegers zichtbaar aanwezig op de groep, gastvrij onthaal en het eerste-vijf-minuten beleid zijn enkele van de voorbeelden waarbij door training van het personeel het aantal agressie-incidenten aanzienlijk kan worden verminderd. Daarnaast kunnen aanpassingen in de huisvesting zoals het beschikbaar stellen van een comfortroom of éénpersoonskamers, waar cliënten zich in een rustige omgeving kunnen terugtrekken .
Vanuit de cliëntenorganisaties ondersteunen we de petitie tegen agressie in de GGZ dan ook van harte, echter wel met de oproep om gezamenlijk, personeel én cliënten, te zoeken naar oplossingen voor een veilige werk- én woonomgeving.
Bart Smith & Caroline Angenent
Bart is directeur stichting ZON belangenorganisatie voor mensen met psychische problemen, dak- en thuislozen en mensen met verslavingsproblemen in de regio Leiden, Rijnstreek en Duin en Bollenstreek
Caroline is secretaris van de Centrale Cliëntenraad Rivierduinen GGZ-instelling