In 2005 lanceerde een Britse psycholoog het begrip Blue Monday. De derde maandag van januari zou volgens zijn theorie de meest deprimerende dag van het jaar zijn. Een wetenschappelijke basis voor deze bewering ontbreekt. Toch besteden de media elk jaar gretig aandacht aan dit fenomeen. Een slechte zaak, vindt klinisch psycholoog Claudi Bockting van de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Het veroorzaakt een inflatie van het begrip depressie.’
Goede voornemens blijken mislukt, de vakanties zijn nog ver weg, de dagen zijn donker én het is de eerste dag van de werkweek. Allemaal redenen waarom de derde maandag van januari volgens de bedenker van Blue Monday zo deprimerend is. Bockting: ‘Ik kan me goed voorstellen dat mensen even niet veel zin hebben in de komende week of zelfs het komende jaar. Voor een paar dagen lijkt me dat ook heel gezond. Het hoort erbij en bovendien kan zo’n dipje ook heel positieve dingen opleveren. Bijvoorbeeld dat mensen zichzelf meer realistische doelen leren stellen.’
Niet zelf uit te komen
‘Het gevaar van alle aandacht voor Blue Monday is echter dat de indruk wordt gewekt dat ook mensen met een depressie genoeg hebben aan een schop onder hun kont. Daarmee doe je mensen met een depressie tekort,’ vindt Bockting. ‘Een bleu gevoel kun je heel eenvoudig verhelpen door te sporten. Of door het probleem aan te pakken in plaats van te piekeren. Bij een depressie ligt dit anders. Het is erg moeilijk om daar zelf uit te komen. De meeste mensen lukt dit niet.’
Doorlopend somber
Het is niet zo dat depressieve mensen even wat somberder zijn, omdat ze er achter zijn gekomen dat hun verwachtingen niet uitkomen, aldus Bockting. ‘Zij hebben doorlopend een heel somber gevoel. Of zelfs een gebrek aan gevoel, waardoor ze niet meer kunnen functioneren. Hun gevoelsleven is zo ontregeld dat ze niet meer kunnen eten of slapen en uitzonderlijk prikkelbaar zijn. Uiteindelijk kan het zo erg worden dat je minder kunt werken of niet goed voor je kinderen kunt zorgen. Dat is een totaal ander spectrum dan ergens na Oud en Nieuw beseffen dat je goede voornemens wat hoog gegrepen zijn.’
Confronterend
Depressieve mensen hebben het doorgaans wel extra moeilijk rond Kerst en Oud en Nieuw. ‘Dat zijn feesten die draaien om gezelligheid en bij elkaar komen. Als je die gezelligheid niet kunt voelen is dat erg confronterend.’ Daarnaast maken mensen in het nieuwe jaar vaak de balans op. Wat heb ik gedaan en waar ga ik naartoe? Bockting: ‘Als je op dat moment denkt dat je er niet zo goed voor staat, kan dat het sombere gevoel versterken. Wat je vaak ziet bij mensen met een depressie is dat ze het leven zien als één grote faalervaring. Ze hebben het gevoel dat ze op alle vlakken tekort schieten. Dit soort berichten kan hen het gevoel geven: zie je wel, het is mijn eigen schuld dat ik hier niet uit kom. Of: zie je wel, het komt nooit meer goed. Dat maakt de drempel om hulp te zoeken extra hoog.’ En dat effect wordt versterkt als mensen in jouw omgeving denken dat een depressie te vergelijken is met een sombere bui, stelt Bockting.
Uitgeklede zorg
Hulp zoeken wordt sowieso steeds moeilijker, aldus Bockting. ‘Er wordt de komende tijd flink bezuinigd. De GGZ moet het met 600 miljoen minder doen. Een deel van de patiënten zal daardoor niet meer naar behoren bediend kunnen worden. Depressie komt veel voor en het kan iedereen overkomen. Maar voor iemand die volgend jaar depressief wordt is het maar de vraag of hij of zij nog wel de best bekende behandeling krijgt aangeboden. De zorg wordt ernstig uitgekleed.’
Curriculum vitae
Prof.dr. Claudi Bockting (1969, Silvolde) studeerde psychologie aan de UvA. Bockting is adjunct-hoogleraar klinische psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze richt zich in haar onderzoek onder meer op psychologische interventiemethodes bij chroniciteit en recidivering, waaronder interventies die de kans op terugval verminderden bij depressie (zie: www.doorbreek-depressie.nl ). Daarnaast is ze werkzaam als klinisch psycholoog bij een GGZ instelling.